This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online.

It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.

We also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfrom automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web

at|http : //books . qooqle . com/

\f

'^lf^^

M

Q 55 0.1

HARVARD C0LLE6E LIBRARY

FBOM THB BEQUBST OF

JAMES WALKER

(C]at0ofl814) PrendetU ofHarvard CoUege

"Pnici

B bafai^ ghm to

PATROLOGIJE

CURSUS COMPLETUS

BIBUOTHBCA DNIVBRSALI8, INTBGRA, DNIPORMIS, COMMODA. OECONOMICA,

(NIOM 88. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

QOI

AB ^VO APOSTOLICO AD INNOCENTII IH TEMPORA

rLORDBRUHT;

RECUSIO CHRONOLOGICA

ONraUM QUifi EXSTITERE MONUMENTORUM GATHOLiCiE TRADITIONIS PER DUODEGIM PRIORA

EGCLESLE Si£GULA,

JIIITA BMTI0MB8 ACCUBATISSIHAB , INTBR SB CUMQUE NONMULUS GODICIBUS MANUSCRIPTIS COLLATAS,

PEBQUAM DILIOBNTEB CASTIGATA ;

DraSBBTATIONIBITS, C0MMBNTARII8 LECTIONIBUSQUB TABIANTIBUS CONTINBNTER ILLU8TRATA ;

OMHIBOB OPBBIBUS S06T AHPLI88IMAS EDIT10NE8 QDA TBIBU6 NOVISSIHIS SJECULIS DEBENTUR ABS0LUTA8

DETECTIS, AUCTA; WBICIBOS PABTICULABIBOS ANALTTICIS, SINGUL08 SIYB TOMOS, SITB AUCTOBBS ALICUJUS HOMBNTI

8UBSEQUBNT1BUS, DONATA;

CAPITUU8 ilCTBA IPSUM TBXTUM RITE DI8P081TIS, NECNON ET TITULIS SINGULaRUH PAGINARUM HARGINBH SUPBBIOABM

DiSTINGUBNTIBUS SUBJBCTAHQUE HATEBIAH 8IGNIFICANTIBU8, ADORNATA ;

0PBRIBU8 CUH DUBIIS TUH APOGRTPHIS, ALIQUA VEBO AUCTOBITATB IN ORDINB AD TRADITIONEH

ECCLESIA8TICAH P0LLENTIBU8, AHPLIFICATA;

»U0BUS INDICIBUS GBNBBALIBUS LOCUPLETATA : ALTERO SCILICBT RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID

UNUSQUISQUB PATBUH IN QUODLIBET THEHA 8CBIP8BBIT UNO INTUITO CONSPICIATUR ; ALTERO

SGRIPTUR^ SACRiE, ex quo lectori cohperirb sit obviuh quinah patrbs

ET IN QUIBUS OPBRUH 8U0RUH L0CI8 SINGULOS 8INGUL0RUH LIBRORUH

SCRIPTURiB TEXTUS COHHBNTATI SINT.

BMTM» AGC0BATI8SIHA, CiBTERISQUB 0HNIBU8 FACILB ANTEPONENDA , 81 PERPENDANTUR : CI1ARACTERUH NITIDITAB

CHABTJI QUALITAS, INTEGRITA8 TEXTUS, PERFECTIO CORRECTIONIS, OPERUH RBCUSORUH TUH VARIETA8

TUM NUHERUS, FORHA VOLUHINUH PERQUAH COHHODA SIB«QUE IN TOTO 0PERI6 DECURSU CONSTANTER

SIMILIS, PRETII EXIGUITAS, PRiBSERTIHQUE ISTA COLLECTIO, UNA, HBTHODICA BT CHROMOLOGICA,

SEXCENTORUH FRAGHENTORUH OPUSCULORUHQUB HACTBNUS HIG ' ILLIC SPaRSORUH,

»RIHUH AUTBH IN N08TRA BIBLIOTHECA, BX OPBRIBUS AD OHNES iBTATES,

LOCOS, LINGUAS FORHASQUB PEBT1NBNTIBU8 , COADUNATOBUH.

SERIES PRIMA,

RES. DOCTORES SrRIPTORBSQl LULLIAMO AD GRIilGORlUM MA

Stccuranfe %f^. SKiflne,

IN OUA PRODBUNT PATRES, DOCTORES STRIPTORBSQUK ECCLESIJC LATIMiK ATERTULLIANO AD GRIilGORlUM MAGNUM.

BlBBiBOTHBGJB GBiBBB UH8VBBSJB,

SIVB GURSOUH GOMPLBTORUM IN SIN6UL08 SCIBNTIiB BCCLBSIASTICA BAMOS SUITOBS.

PATROLOGI^ TOMUS XXXVI.

S. AURELII AUGUSTINI tomus quartus fPARs prior.)

0

PARISIIS KXCUSUS, VENIT APUD RDITORBM, IN ^lh DIGTA D^AMBOISE, PROPE PORTAM VULGO I^ENtEli NOMINATAMt

8BU FBTIT-MOVTROUeB.

libS

V^ N^ S^ V * l

HARYARD COLLEGE LIBRARY

SANCTI AUREIil

AUGUSTINI

HIPPONENSIS EPISGOPI

OPERA OMNIA,

PQST LOVANIENSIUM THEOLOGORUM RECENSIONEM,

CJkSTlCkfk DENUO AD IIARU8CRIPT0S CODICES GALLICOS » TATICANOS , BBL6IC08 , BTC, •

HBGNON AD BDIT10NES ANTIQniOBBS BT GA&TIGATIORBS, «

OPBRA Bt 8TDDI0

MONACHORUM ORDINIS SANCn BENEDICTI

B G0N6RBGATI0NB S. MAURI-

(^bitio notiffima, emenbata et auctior, ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BIBLIOVBBGBB GLBBI UBIVEBSBS,

8ITE CUBSVUll GOUPLETORCM IN 81NGUL08 SCIENTIA EGGLBSIASTICiB RAM08 EDITORK«

TOMUS QUARTUS.

iO VOL. Prix : 86 fb.

PARisns

▼EMI APDD BDITOREM IN VICO DlCTO MONTROUGE, JUXTA PORTAM INFERNI,

GAIXICB : PRis LA BARRliRB D*BNFBR. '

18^

CONTENTA nff QUARTO TOMO.

■^<K^^KS>I>«^

ENAHRATIONES IN PSALMOS.

EX TTPI8 GATB0LIGI8 llIOlfB , IN YIGO DIGTO MOIffTBOUGB,

JuxU portam bfenii ParisiorumfGailice : prh la barriere d^Enfer de Pwri»,

IN QUARTUM TOmin

^OOOfi

Si postremos iOos Retracutionum libros nobis Augusiinus reliqulsset , quibos habitos ad popohim TracUiCus recensere se velle epistola sua adQuodvuItdeum tesiabatur {Episi. 224, n. 2) ; immensum hoc in Psalmos Da« Tidicos opus ibi bauddubie iilustrasset iis obserTStionibus , quse praefationisioco, nostra multo milioris, esse potttissenu At cum propositum exsequi beato Viro per mortem non licuerit , ayJHtramur offlcii nostri iioc loco paucis exponere , primo quibus momenlis ad suscipiendam Psalmorum enarrationem impulsus sit , postea quem in ea ordinem servaTerit , deinde quam seculus foerit iu exponendo rationem , tom qoas leges sibi pne- sUtoerit , deniqoe cuinam institerit Yersionum.

' Psalmis Davidicis mirom in modum capiebatur Augustinus. Eorum cantus» qoo tempore iliam in Ecclesia Mediolanensl aodire ccepit , adeo soaviter ipsius afQciebat animum , ut piis hisce motibus ad maturandam con- versionem soam vebementius stimolaretor {Confemonum lib, 9 , c. 6 et 7). Tradit etiam Vir sanctus in suo secesso apod Cassisiacum , ubi se ad Baptismum comparabat, tantopere divinum in se amorem exarsisse le- gendis iisdem sacris Ganticis , iit ardentissimo flagraret desiderio illos per orbem universom , si qua fieri po' toisseC, recilandi ; simulque amarissiroo doloris cum iodignatione ac commiseratione conjuncti sensu pungere- tor, qood qo» mysteria remediaque illic continentur, Manicha:i lugenda caecitaie non viderent , atque adeo SDtidolom , quo santus ets resiitui potuisset, respoerent (/Hd., e, 4).

Alqoi licet e Psalmis tantom lomtnis doci , tam oberem pietatis soccom exprimi posse intelligeret , proprio nimirom experimento; attamen privata soa medilatione contentos, nonqoam fortassis ad eos publice expo- nendos animum appollsset, nisi ipsum petitx alionde caos» permovissent. Enimvero tam magnificam imbiberaC de Psalmomm praestantia opinionem , ot qootqoot ex illis apertissimi videbantur, iidem habendi essent ipsius iadicio reconditissimi. Nec sane aliud causae fuisse cur ad psalmum centcsimum decimum octavum , cujus eipositionem ab eo tantum non conviciis flagitabant, explanandum, post tantas moras et procrastinationes accesserit, ipse satis declarat istis verbis, Quanlo emm videlur apertior, tanto mihi profundiar videri solet {Proiibg, in Ptal. cxvin). Verumtamen cum digniiatis quam gerebat raiio exigeret ut plebem curae sux credilam praeceptis institueret , objurgationibus corrigeret , informaret ad pietatem , in bonorum operum virtutumque chrisliananim studio et uso confirmaret ; quanquam Scriptura omnis , Apostolo tesie , ad id couducit (II Tinu m, 16) ; eom tamen oportuit in primis Psalmos adhibere , utpole quos passim populi manibus teri ac in ore versari cemeret, eoque ad illud assequendum judicaret efficaclores, quod mysteria atque praecepla in sacris •mnibns paginis, quarum illiquoddam veluti compendium exhibent, dispersa , in se complectantur. Desuda- vit igitur in hoc laborc summa cora et sedulitatc , et si quando molestis improbisque precibus eorum qui com- menlationes in Psalmos , quos ipse nimis difficiles existimabat , postulabant , non nisi aegre mercm gessit : contra videmus aliquando nolle ipsum Psalmis, quos in manibus habebat , relictis, ad alla calamum trans- ferre; eoqood quae moltis essent conducibilia , eadem pularet semper anteponcnda. Magie urgent, inquit» ipuBpturibus utitia fore speramui {Epist. 169, ad Evodium^ n. 1).

Cumpriroom ad illud opus aggressus est Augustinus , quemadmodum ipsiu&consilium non erat Davidicum omne Psalterium commentari , ita rationem ordinis haud magnopere habehdam existimaviu Et quidcm epi- stolaead Paulinum anno circiter 4U scriptae locus ille, quo strictief6m psalmi decimi sexti enarraiionem du- dom abs se factain testatur, Recemtti^ inquient , breviuimamqttamdam ^usdem p$almi expositionenif quam jam fl^tm dietaveram {Epist. U9, n. 5), eo cogltationem nostram impellit, ul, cum eamdem illam expositioncm » tum omnes alias eadem brevitate ac stylo concinnatas , totius operis primas exiisse arbilremur. Staiuerat eiiam Graduales quos vocant Psalmos ex ordine enucleare, quod in centesimom vigesiinum secundum dissercns significat his verbis, Aseendentii Cantica ex ortUne cum Sanctitate Vestra constdeiranda suscepi. Similiter in cen- Vesimom vigesimom quintum ac centesimum trigesimum primum dicit ita se a<Jl ^lmos illos venisse, ut cu- lusque ordo postolabat : cum tamen vigesimum sextum in festo B. Grispinae , cujus agoncm nonis decembris .*eferunt Martyrologia , psalmum vero trigesimum septimum io die natali S. Felicis, cujus martyrium nonia novembris renontiator, exposoerit. Sed in reliqois omnibos eum ordini non fuisse addictum , varii loci pla- num faciitnt. Exempli causa, in psalmum sexagesimumsextum explanationes centcsimi secundi et centesiroi fertii citat; in centesimom secundum enarrationem centesimi terili , quaffi etiam in exponendo octogesimum qoodam modo videtur indicare. in epistola ad Evodium dala exeunte anno 415, tradit proxime dictaias a se psalmorum sexagesimi septimi, septuagesimi primi et septuagesimi septimi enarrationes fuisse ; nolle vero se, aaam in reliqoos psalmos , qoos necdom expHcaverati laborem interpelli {Epi$t. 169 , n. 1) : unde colligas Sangt. Augusx. IV, fUneJ

lunc noubene muUos snperfuisse quos tractaret. Loca, (empora, casus, personae, taepe saepitts enarrajidum

psalmum ei soggerebant. Debemus trigesini quarti et /oeiKesimi trifeMni non «ommentationes imperio vel

predbus episcoponim , quosiune4empoi1s eonvciitttm-nliquem habuisse^conjideteest. Idem puta de commeu-

tatione in trigesimum sextum , quemadmodum in exordio sermonis secundi super eodem psaJroo ipsemet

narrat. Qulnquagesimum secundum FratrU^ ialioujns forsilau episcopi, impulsu se tractandum suscepisse

testatur. Nonagesimum quartum populo e^eposQit Patrit , ut atii jussis obsecuturus , nimirum vel Aurelii Gar*

i tliaginensis , vel senis Yalerii, quem in episcopatu Augusliims excepit. De psalmo centesimo tertio idem si«

l militer dedaratur in secundo proHxiornm horumce quatuor sermonum , quibus Garthagine Yir sanctus memo-

ratum psaimum edisseruit. Propositum sihi a viro quodam magnse aueioritaiis ^ quem suum quoqae patren?

tocitat, psalmum octogesimum sextum excussit ex lemporc. Quin etiam vldetur in quinquagesimum primum

verba fedsse , non ante meditatus qux diceret : cum ibi vereri se tesletur, ut i(J tanta accuratione prxatet ,

^anttm exigH oratio , non attente solum andilorum aurlbus , sed scriptorum quoque calamo , ut pubUd juris

flat, exeipienda. Quandoqmdm , hiquit , placuit fralribus , non tantum aure et corde , sed et slylo excipie$ida qm

dietmmy ut mn mHHioirem iarttum , sed et tectorem etiam cogitare debeamus (In PsaL u , n. !}• Psalmo cente-

-«imo trigesimo octaTO alterius brevioris vice , quem Augustinus paraverat, ac de more ante expositionem iegi

jusserat , recitato ; casum hunc ille in argumentum divinx voluntatis traxit , atque ex tempore eumdem iUum

^salmum expkmavit. Diebus doroinicaB Passioni sacris psalmi vigesimi primi, quod \^ eidem mysterio conv«-

itArei , pronunttavit fusiorem explanationem ; siciit et psalmi centesimi (estis Paschalibus, queis ob inscriptio-

^nem AUeluia congruit. Operse non est, alios psafmos, quos nata occasione tot variis solemnitatibus ac iocis»

Hippone-regio, Carihaffine, €tie9e atque aiibi fuit interpretalus , hic annotare : saiis enim est, quod ea suo

^uayqoe loeo in limfneeanimdem enarrationum indicamus. Addimus boc unum, coronidem operi suo sanclum

-Amieiilem posuisse exposito centesimo decimo octavo psalmo, prout in ejusdem prologo signi&cat » quem qui'

^dem placiiit boc lod Inteffrom reprdesentare.

Psalmos omnes cmleros , ait , quos codicem Psalmorum novimus conlinere , quod EcclesicB consuetudine Psalte- rhm nuneuftthKT , fart^ semodnando (n populis , partim dictando exposui , donanU Domino , sicut potui : psahnum vero centeiimwn oetavum detfitnnm , non tam propler ejus nolissimam longiludinem , quam propler aiiitu- 4inem paueh cofnaseSbHem dilTerebam, Et cum molestissime ferrent fratres mei , ejus solius expositionem , ^uaii^ifm md ejusdem eorports Psahnos pertinet, deesse opuscutis nostris , meque ad hoc solvendum debiium vekementer urge» teni ; diu petentibusjubentibusque non cessi : quia quotiifscumque inde cogitare tenlavi , semper vires noslree inteur tfoms exeesnt, Quonto enim videtur apertior , tanto niihi profundior videri solet; ita ut eliam quam sit profundus « demonstrare non possim, ARorum quippe, qui difficile intelUgunlur^ etiamsi in obscuritate sensus latet , ipsa tamen mpparet obseuritas ; hujus autem nec ipsa : quoniam taiem prwbet superficiem , ut lectorem atque (mditorem , ifon expositorem necessarium habere credatur, Et nunc quod tandem M pertractationem ejus accedo , ^iiid m em possfm , proritts ignoro : spero tamen ut aiiquid possim , affuturum atque adjuturum Deum, Sic enim fed de omni^ bus , qwBCumque suffidenter , cum jnius mihi ad inteUigendum vel explicandum difpcilia ac pene impossibiUu friderentur , exposui. Statui autem per sermones id agere , qui proferantur in popuiis , quos Groeci 6/uXiKi vocantm Hoc enim justius esse arbitror^ ut conventus ecclesiastici non fraudentur etiam psalmi hujus inlelligentia ^ cufus , «1 aliorum , delectari assolent cantilena,

Fuere igilur hi sermones triginta duo in psalmum centesimum decimum oclavum populi quidem causa lucubrati , sed nequaquam ab Augustino pronuniiati. Et hoc ipsum forte significatum voluit Possidius , cum post enumeratas expositiones, quas solummodo Yir sanctus dictavit, iiasubdit : Reliqui omnes Psalm ^ excepto centesimo dedmooctavo , in popub disputati sunt {Possid, in indic. cap. 6).

Psalmorum autem e sacro suggestu habitorum nnmerus alios longe superat. Quae res racile videri posset inde contigisse , quod magnus Prxsul tot ac tam variis Ecclesiae curis districtus, vix aliud tempus «aucisce- retur , quod isii lalK)ri impenderet : sed ex iis quae supra reiulimus ex psalmi ceBtesimi decimi oclavi eiiarra- lione manifestum est , hancce methodum explicandrc Scripturx magis illi probalam fuisse propler popuium , qui sola bac via divinarum Litterarum sensum in concionibus ecclesiasticis doceri poterat. In illis porro ad plebem Tractatibus, observationes quccdam inscruntur, ac certac Psalmorum senlentiae in scbismala , in erro* res ac !n vitia temporum istorum torquenlur, quibus eorum Icclio multo jucundior evadit. lUic etiam locos ex Evangelio, Actibus atque Epislolis Apostolorum maxime insignes rcperias, quos idcirco saDctua Doetor una cum Psalmo enucleavil , quia eodem die recitati fuerant in ecclesia. Denique occurrunt adhortaiionea ve- hementes, quae persuadeant ; clocutiones inflammatae , quae abripiant ; figurse tot ilammis atque ignibus » ai fas ita loqui , gravidae , ul in eas oculos conjicere vix quiaquam possit , quin incendatur eodem ardoro quen ex- periri se testabantur ii qui dicebant : Nonne cor nostrum ardens erat in nobis , dum loqueretur in fig , ^ mp^iret nobis Scripturas (Lue. xxiv, 32) ? ^

Id expertus esi beatus Fulgentius , cum Tractatum io psalmum trigesimum sextura legereit cujua ^ordiuai e consideratione diei extremi judicii ideo sumitur , quod eo die caput xxiv MaUhaei fueral redtalum. Hio iiquidem, ut in ejus Yita Ferrandus auctor est , cum apud aoimum suum jam decrevisaei «uode

15 rn.trAHo. u

rc4nillere, heatt Auguslim exponentis trigeshnum sextum psalmum disputatlone fommdnHHi^ pMkAi^ Mricm 5M- /K}{ votum^ mutare gestiens habitnm {Cap. 3).

Quod vero nd plebem , ciijus aures implehant sermones illi PastortB siri fenofe ffitKati et quasi animali, haud xgre adducimur nl credamus eam frequcnler illis motibus raptam fuis<%e , qtios nonntmquam suls platu^ bns significat : cujus quidem plebis avidltaii referendx snnt accepue to( cf^regi» a<l mores fnformandos dt- gressiODes, in quas sanctus Praesul opportunitatem nactns diverlilur , qnemadmodmti U\ ma ^irologo ad PsliK mos nolat Gassiodorus : Cum nimis avidos populos , Inqnlt , eedesittsHat daptkns edpptepe tupitj mecesMrh fim^nta tam magntB pradicationh emanavit.

Idem atictor eodem ioeo totum boc Angnstlni commeniarimn in decadas fuls^ distrttiulinl inauit Um Tcrfois : QwB itte , inqult, fn decadas tfuindeclmmirabiRter expiicavit, Gujns partttionis testigioin nuHuni in fmi- nuscripiis reperimus , cxceptis tribus, uno Jolyano Eccleslte Parisiensfs, qui ib fhmte pr«fpH, ineipit iih^r deeada dofidni Anguitini a Fsatmo i , Beatns 9ir , usque u , et duobus Cotberlitiis , qnoram «tler enannilkmi psalmi quadragesfmi hspc snbdit , heati AurelH Augnstim episeopi finit decada de likne frimo. AUar ren oooh pendiom totios operis complectens , versus quosdam in capile volaminis exhibet , qui cam prae&tioiiikM tM eloglls Infra edendis locoro habcanl , non Indignos. In hSs autem istbne pertinei is Tersns :

Ter quinis decadis grtinde pereglt opus. TeramUunen cum Possidius distribulioDis ejusmodi non memineril , eam Augusdni tempore Vcl Jussu fiictattl crediblle non est. Atquo idem forte hic acciderit , quod T. Livii libro, quemy ut Petrarcha cplsiola ad Joannem Boccacium observat , in partes quas decades vocant ,. non ipse qui scripsit , sed fastidiosa legenthm scidit ignavits [Epist. vasiar, 22 vel 24).

Yeniamus jam ad praecipuum caput, regulas videlicet quas in iuterpretando servavit Atignstinus. Molta hlc essent observatunecessaria, nisi hoc argumentum ipsemet beatus Doctor in libris de Doctrina Christiana pertraciasset. Primo siquidem quod ad iitteram spectat, ut eam inlegram alque iliibatam habeat, quxprae- cepta iUic tradil, ea pro sua virili hoc in commentario sequiiur. Laiinas editiones inler se componil, exem- plariagnccacoBSuIil, coUigil varias lectiones; undenam irropserit diversilas,, ex inlerpretum vitio , an e lextus graeci ambiguilaie investigal : ejus denique illa sedulitas, qua tol locos lam anxle diScu&sil, huc eum impuiit, ul Psallerium mulloties ad idioma liellenicum recenscret casiigareique. IIoc inlelligas Ilcet ex ej08< dem ad Audacem epistola , ubi cum dixissel Psalierium a bealo Hieronymo cx bebraeo sermoiie conyersum JMMI lialiere se, prosequilur in hiinc modum : Nos autem non interpretati sumus , sed codicum Latinorum non- mLUas ttundositates ex grmcis exemplaribus emendavimus . Vnde fortassis fecerimus aliquid commodius quam erat^ non tamen taU quale esse debebat. Nam etiam nimc, qwB forte nos lunc prceterierunt ^ si legentes moverint^ colta^ tis eodicibus emendamus (Epist» 261, n. 5).

Prtmos Uttcrae sensus interdum nihil conlinet , nisi simplicis ac spirilualis : al idem ss^pius relatHs et t- ^uratus est. Tuncque vere afOrmare possumus, quod est diclio significaiioni suae comparata , id esl, lilte* ralem sensum ease cum spirituali comparatum : et quemadmodum ficri non polest ut ad sensum illum spiri- tualem perveniamus, nisi prius littcralem probe perspectum habucrimus ; ila lilleralis supervacaneam fore cogniiionem , si spiritualem assequi negligamus. Hoc fuil in causa cur sanctus Pracsul , sensu lilterali , quo' tics eum saiis per se aperlum cognitumque existimavil, omisso, rccta in spirilualem tenderei. Quod quidem ei nonsolum usu venit insermonibus ad populum habitis, in quibus ejus polissimum profeciui servire co- gebaiur ; verum etiam in exposiiionibus , quas in quosdam Psalmoram dictavity ubi ex animi voluntate styto indulgere ipsi fas erai.

Cum vero in sancbe Scripturae vocibus spiriiuales sensus lateant plurimi, qui omnes perseqne pU, peracque verl videri possint, haud scmper coiitenlus fuit unicum expromere. Ad terlium usque erult e psalmo terlio , quem primo quidem Christo Domino in propria sua persona conslderato , mox eidem cum Ecclesia , quacum ille nnum quasi corpus efDcit, conjunclo; denique fidelium singulis accommodat. In icrtium vero quarll deciml psalmi versuni , exposito primo sensu pulchre sciieque sul>dit : Iste simpiex inteltectus cui suffidt , sufficiat ; ud nennulla verba Scripturarum ob^curitate sua hoc profuerunt , quod multas intelligentias pepererunt. Itaque hoe u planum esset , iifitim aliquid audiretis ; quia vero obscure dictum est , ntulta audituri estis.

Regulas in habendo variorum sensuum , qui animo occurrunt, delcclu , sequitur errori mlnime obnoxias. Enimvero praeterquam quod raiioncm , ul dicebamus , longe maximam habei litierae , cui quidem aiile omnia sensus ad amussim quadret neccsse esl; semper oboculos sibi charilatem constituendam poiiit. quam Scri* piurae totlus finem esse docet in psalmum centesimum quadragesimum : Quidquid saitibriterj inquit, m^irfe concipiiur, quiquid ore profertur^ vel de quaUbet pagina exsculpitutf non habet finem nin charitatem, Quam doc- Irinam sumpserat cum ex Evangelio , nbi generaliler a Christo pronDutiatur illud effatum , In his duobvs msmdaUs wiiversa Lex pendet et Propheta (Matth. xxii, 40) : tum ex Aposlolo , quo judice primse ad Timotheum capite primo, Finis prcecepti est charitas (I T/m. i, 5). Hujus rcgiilde bcneflcio seiisus chrlstianis moribusparum coiignios, quos nonnuUi Psalmorum loci objicere animo posseni, procul amandal: verbaqii» ab uleiscendiliM* Sinc proficisd aique improbis exiliuin imprecarivideantur, docei nihil allud esse qoam malonim qiiUMi0 UK, nlti

15 PRiEFAm iO

corriganlur, obruendi sunt, propliclias ac pnedicUones : Davidis yo(a adversus inimicos suot meliorem in pnrtcm nccipieiida , ibique preces quibus viri sancti peccaiores Deo commendant , intelligendas : locutiones illas, ijucis aJvt'i'>.uios suosconfundi , cadere, prosterni petit , obscura quadam ratione peccalorum conver- sionein ac poenitentiam indicare : si quando hostes vincere aut ab eisdem liberari cupiat , re vera orationes esse, ne in teniationibus succumbat : denique per inimicos Davidis, non daemones tantum aut peccatores, sed el vilia atque animi affectus, quibus continuo in via salulis impugnamnr, designari.

Hac eadem regula adducitur , ut petiliones promissionesque Psalmorum , quse ad apices expositae nonnisi temporalia bona significant, aeternis accommodet : quae de exteriori virlutum exercitio praecipiuntur , ad in- teriorem pieiaiem transferat : demum ubicumque tcmpli , elevationis oculorum , clamoris , cantici novi , landis menlio fit, nos inde ad mentis etcordis affectiones ac motus, ad vitam novam, necnon ad operum quse Deus in suam gloriam cedere jubet, sanctilatem traducat.

Ut expeditiorem nobis aditum ad sensus illos insinuandae pietati adeo conducibiles pararet, viam non potuit inire majoris compendii , quam si ioquentem Davidis ore Dominum Jesum induceret , prout illi cum Yeterum usus , tum vel maxime quorumdam locorum e Psalmis in Novo Testamenlo facta interprelatio prae- scribebant. Tertullianus in libro adversus Praxeam scribit : Sed el omnet pene Psalmi Christi personam sus- tinetit^ Filium ad Patrem, id est Christum ad Deum verba facientem reprcesentant (Cap. 11). Hieronymus epi- stola ad Paulinum : David Simonides noster, Pindarus el Alcwus , Flaccus quoque , Catulus , atque Serenus , Chrtstum lyra personat {Epist. 105). Hilarius vero in prologo suo ad Psalmos id ipsum mullis prosequitur , ibique contendit Psalmos universos allegoricis et typicis contextos esse virtutibus , quae ad Ghristum pertineanl ; ejus adventum , incarnationem , passionem , resurrectionem denique ac judicium , maieriam omnem sacris hisce Ganticis suppeditare; eorumdem mysteriorum fidem clavis cujusdam veluli vice fungi , sine cujus opera accessus ad Psalmorum intelligentiam sit interclusus. Id similiter Auguslinus in iliis explicandis nunquam non inculcat , ut etiam ipse necessum babeat repctiiiones suas interdum excusare , hujus regulx uliiitaiem nccnon illius probe intelligendse necessitatem in medium proferens. Ejus rei argumenta producit e sacris Godicibus petita : quale est, verbi gratia, illudGhristi pronunliatum , Necesse est impleriomnia quwscripta sunt in lege Moysi^ et Prophetis^ et Psalmis de me (Luc. xxiv , 44). Repetit frequentius Davidem Ghristi ex ipsius semine nascituri figuram gerere , ipsius nomen significatione sua Gbrislum designare, sub quo etiam nomine Iiunc a mullis Prophetarum annuntiatum constat ; non pauca esse quac Davidi aptari nequeant : quod ipSfUD jam ante plurimi scriptores doctissimi animadverterant , maxinie iu psalmos sepiuagesimum et octogesimum oclavum ; ntque adeo ipsemet Apostolorum Princeps in Acluum c. 2, ^ • ^ > tibi locum unum e psalmo quinto decimo refert. Observat tandem Ghristum e cruce pendentem ipsis Psalmorum vocibus usum , qnasi illud nos dooere voluisset , eosdem ciiusa sua fuissc scriptos. Yerum cum non pauca, quae ab ipsius sanciitaic abhorrcanl, ibi leganlur, monet subinde beatus Docior ne Ghristum tanquam separatum a membris suis, hoc cst Ghristianis , consideremus; sed tanquam universo Ecclesiae corpori , cujus caput est , vinculo nunquam dissolvendo conjunctum : undefit, ul infirmilates nostras, mala atque peccatasibi adscribat; quemadmodum in psalmo vigesimo primo , cujus verbis in passione sua loquitur, advertimus.

Yias Auguslino mire ingeniosas, quibus Ghristum sub Taviis rationibus in Psalmis adumbratum deprclien- deret detegcreique, ejusdem Ghrisii charitas suggerebat. Non tamen iverimus inficias, qutn Yeteres, a quibus excussum jam fuerat idem argumcnlum, plurimos ac prxclaros sensus, qui sub figurarum involucris latebant, in lucem cxlulisscnt. At si hujus illorumque conimentationes inter se conferantur , tum intelligelur eum sa^pissime vel majorem lucem afferre iisdem mysteriis , vel ctiam nova , qiiae illi quanquam non diversani methodum secuti prxtermiserant , evolvere. Neque vero Hieronymum in epistola sua 92 , qux inter Augusti- nianas 72 numeratur , aliud sibi voiuisse crediderimus , ubi postquam testaius est , si dixerit nou dcfuiuros forte qui libris ejus notam iilinant censoriam , cum ipsum quoque Evangelium impio perditorum denle mordeatur, illud non eo se dixisse, quod in operibus tuis, inquit, quasdam reprehendenda jam censeam : subjungit de commenlariis ejus in Psalmos , csse nonnullos apud se ( erant ii forsitan breviores Traclatus super primls Iriginta duobus psalmis diu ante annum 444, uii jam obscrvalum nobis est, compositi, imo etiam forlassis anle 404, quo circiter anno scripla fuit eadem illa epistola), quos, pergit Hieronymus, si vellem discutere^ non dicam^ a me, qm nihil sum, sed a veterum Grwcorum inlerpretationibus docerem discrepare, Quidam recentior asserit hoc loco Hieronymum improbare eam rationem , qua Augustinus , relicta alionim Patrum methodo, Psalmos est interpretalus. At Hieronymus , epistola sua 75 inter Augustinianas , non multo post superiorcm daia, se ipse commodius explicat : satis quippe innuil non alio spectasse memorata vcrba , quam ut Augusti- nianum argumentum, quo post Septuaginla interpreium Ycrsionem, ea quam ediderat inulilis esse arguebatur, diiuercl. Igitur propositum dilcmma relorquet in hunc modum : Respondeal nuhi prudentia tua , quare tu post iantos et tales interpretes in explanatione Psalmorum diversa senseris ? Si enim obscuri sunt Psalmi , te quoque in ds [alli potuiise credendum est : st manifesti , illos in eis falli potuisse non credilur : ac per hoc utroque modo tuperflua erit interpretatio tua : et hac lege posl priores nemo loqui audebit ; et quodcumque alius occupavetit, aliits de eo scribendi non habebit iicentiam. Et certc in nculra epislolarum dc consueta ralione exponendi Psalmos,

17 PRiEFATlO. 1$

neyabum quidein. Qiiod si laborem Augaslini ad examen revocare Hicroiiymo libuissel, huic sine dubio occurrissent ii sensus ^ quos apud anliquiores non reperisset : nequaqiiam vero alia methodus ; quando eidem adhaesit sanctus Antistes, quam HUarius, Ambrosius et cxteri quos laudat Hieronymus, erant secuti. Sin agitur demodo sermonis divini allegorice ac moraliter edissercndi , quis potest eum universim vituperare; com eodcm et cseteri Palres cum Augustino, et ipsemet Hieronymus non raro iisus fuerit, secundum Aposiolorum exemi^um atque doctriiiam? Tcsiis est beatus Pauius, quxcumque in Veteri Testamento gesta memorantur, ea figuras esse, fuisseque ad nostram institutionem scripta (1 Cor. x , 11) : atqui facta illa pleraque Psalmis materiam suppeditant, ipsique adeo Psalmi metaphorarum, xnigmaturo, necnon propheticarum descriptionum pleni sunt : ac proinde qui nos intra simplicis litterac angustias coerccre vellet , is quidem nos dcprimeret ad conditionem Judxorum , quos suse ipsorum cxcitati Deus permisit, ut videntei non videanl {Luc, viii ,10).

Atque haec a nobis dicta sint, ut generatim Augusiini methodum defendamus : tametsi nostri consilii non sit extorquere ab omnibus, uC vel levissimas ejusdem allusiones eadem, qua nos ipsi, veneratione prosequanlur : satis erit, si non indignas materia quse tractatur, xqui rerum sestimalores judicent. imo vero si temporis ingenio servire ac sese plebis capliii accommodarc non novisset beatus Pra^sul,'ab ca ratione agendi deseivisset, quaro ipsemet Deus adhibet in sacris Litteris; ubi Spiritus sanclus humani scrmonis morem usurpal, humillimas quasque dieendi formas non repudians ; ubi etiam , quo veritates ad salutem necessarias horoinibus instiliet, historicam Tarietalcm ac poeticam amcenitatem . cum instrumentoruro musicorum suaviiate Psalmorumque cantu conjungit. Patiamur itaque Augustinum allegoriis alque aliis observaiionibus uii, quibus non imparem arbitratur populum suum; et haec nostra cura sit, admirabilibus prsecepiis, qux inde capta occasione eideni tradit, adha^rescere : quod ipsum simiiiter observare nos conveniet, si quando nonnihil a vera significatione deflecteniero , optima tamen praecipere alque ad pietatem maxime accommoda reperiemus.

Caelerum de commeniariorum horumce mcrito non est pronunliandum comparale ad hebrxum textum bodiernum, ncquc etiam ad Hieronymianum ; quando Augustinus LXX Intcrpretes, qui forie hebrseum exemplar cque vel etiam magis emendatum habuere, sequendos sibi proposuit. Nescius est nemo quantum auctoritatis eorum traductioni jam inde a primis temporibus Deus volucrit esse in Ecclesia ; quantum existimationis ci pepererint Apostoli , illam in Novi Testamenti paginis c^nsignanles ; quantum deniquc testimoniorum ipsi protttlerint eisdem verbis , quibus in eorumdem Interpretum leguntur Psalterio : ex quo quidem Psalterio Yersiones omnes quae hactenus in Ecclesia valiiere, traductx sunt.

Sed quando nos huc adduxit oralio, extra propositum non fuerit de variis illis Versionibus pauca subjicere. Hieronyinus in epistola 155, ad Sunniam et Fretelam, occasione quorumdam locorum Psallerii, de quo eum consalebant , gnecam LXX Inlerpretum Yersionem monct in duabus circumfcrri editionibus ; quarum altera» et ea quidem ipsius judicio minus castigaia , dicebaiur Gommunis, Yulgala , et Lucinni editio : altera aiitem erat, quae, iit ejus verba usurpemus, kabetur in Bexaplis^ ct qu<B in eruditorum libris incorrupta et immacutata reservatur. De qua etiam paulo ante dixerat , Et a nobis in latinum urmonem fideliler versa e$t , et Hierosolymm atque in Orientis EcctesUs decantatur, Hanc postremam oratiouis pariem videtur Hincmarus , epistola sua ad Ludovicnm Germanise regem, intellexisse de ipsa Hieronymi tradiictione^ cum rectius de grseca editione Hexa- plorum intelligatur. Petri^Piihoei vero fiiit opinio, eamdem esse versionem illam Hieronymi, atque Psallerium quod Romanum vocant ; Yulgatam porro nostram non aliam habendam , quam veterem Yersionem ex ea editionc qux Lnciani dicebatur (De Latin. Biblior, interpretibus , pag, 6). Verum non (it admodiim verisimile tam levi uegotio Psalterium suum muiasse Ecclesiam Romanam : praeter quam quod in eodem illo Psalierio lectiones quaedam desiderantur meliores ac emendatiores , quas in graeco Hexaplorum se reperisse testalur Hieronymus. Ad Yulgatam editionem quod altinet, bona fidc nostras de illa conjecturas hic proponemus. Idem ipse Hieronymus epistola sua ad Paulam el Eustochium siguiOcai sc semeF atque iterum Psalterio latino adLXX Interpretum editionem castigando opcram navnsse; primo curmi et magna ex parte^ cum adhuc in urbe versaretur: sccundo diligentery jamque in secessu abditus Bethlehemitico. Ultimae hujus corrcctionis exemplaria optat ut cum citra et diligentia transcribantur ; neciion eidem additae abs se notae appingantur, obcU Tidelicet , a quibus usque ad sequentia duo puncta , qua^ legebantur apud LXX cum in hebraeo deessenl, includebantur ; et asterisci , quibus similiter quae ad proxima duo puncta sequebantur , ex hebraeo juxta Theo- dotionis editionem LXX Interpreiibus accessisse notum flerct. Atqui hujusmodi signa etiamnum in veteribus quibusdam Yulgata^ manuscripiis , non autem in alio ullo Psalteriorum lalinorum invenire est. Haec ipsa in coropluribus codicibus sibi observata Jacobus Faber Stapulensis afQrmat {Prolog, in Psatterium quincupiex) : ipsique linbemus prse manibus antiquissimum Iripanitum Psalterium abbatiae Sancti Petri Garnutensis , quod in prima columna Psalterium Hieronyroi ex hebraeo continet, in tertia vetus Psalterium a Romano atque ab eo quo usus est Augustinus, parum discrepans ; in secunda vero editionem Yulgatam exhibet cum supra memoratis Bieroiiymi obelis et astcriscis. Hinc facile persuademur Yulgatam esse ipsam illam Yersionem ab Hieronymo secundis curis emendalam : quse nostra sententia insuper auctoritate manuscripti bibliothecae Golbertinx ante septingentos annos exarali confirmatur, qui YulgaUm cum iisdem Hieronymianis notis, et sub hac inscriptione comprebendit, Liber Psatmorum de translatione Septuaginta interpretum^ emendatum a sauto Hieronymo in novo

la piiifiFATia m

(forie» 4e notf0). Gomprobnlur deniqoe teftiimonio Yalarridi Str^nis^ cajos^aog infra loeiim aiimas eihibiuiri.

Veramiliiid forsan minus exploraiam est, sed noslro judiciosua Bon carei verisimilitudiiio» mmirtim eam- dem Iiane nostram Vulgatam poiuisse ab Hieronymo cpistola 135 dici Xraduciioiiem ex Hexaplia a se ediiam, q^uod illam eisdem exemfdaribus consenlienicin eifccissel ; epislola vero Paal:« ei Euslochior scripia Versio*- nem taniummodo correclam, quod antiqune vcrba, quantiirn iix ipso Tuerat^ retinuisscu Ifiicr alias ralioiies, quaB nos eo impellunt, ha;c esi, quod videiicet ii ioci, quos Uieronynius post factam meniiiHkem versionis siue ex Hexaplis defendere aggreditur, in manuscriptis Vulgatx codicibus reperiuniur. Nam etsi eadem Vol- gata in Bibliisexcusisbabeat» verbi gratia, banc in psabno quinto, f . 9, leciionem, Dirig^ in camp^clu ima niam, tneamy qux Hieronymo nonprobatur : attameain MS& ULim ostendii, qMam secundiimLXX luierpre- tes legendam astruit idem Doctor, nempe, Dirige in con$peau> meo uiam tuam, Haud s^s exisiima de voee terr(B, quan) idcirco 0^.5 psaUni xlvii et e ^ . u psaU ixu abs se dcLcLam scribU, q|uia oeque in bdNrae^ le- gitur neque in LXX» quic vox pariter in Vulgalo! manu exaraiifl cedicibus ooft repeffiiui:. £l contra exsiaA iii iis vox suam, quam in Hexnplis sub veru addiiam cum Hieronymiis ceiierissei in t • ^ psaUni xvin» servaiidam existimavit.

Forte etiam contigerit ut ea Versio, cujus cerli locl Sunniae et Freieiae». qui degebani in Germaaia, nego- lium facessebant, jam inde ab his iemporibus in Gallias pervenerit : quanivisi, si qiiibusdam habeaiujr fides, eo non nisi post aniios amplius 150 ex Urbe pcrlata sil. lllud testatur Valarridus Strabo de rebus Ecclesiastieis cap. 25 in haM! verba : Pialmoi autem cum secundum LXX Interpreles Romani adhuc habeant^ dalU el Germano^ rum atiqtu ^ecundum emendationem, quam Bieronymus pater de LXX ediiione compomt^ Psalterium caMmt : quam Gregorius Turonensis episcopus a panibus Romams mulualani, m Galiiarum dicitur Ecciedas transtulisse* Hocce Psalterium, qood, quia ilio primi omnium Galli usi sunt, GalUcanum vocaiur, sensim in omnes occi- dentalcs Fcciesias fuit recepium. Vir eximiae eruditionis ac piac memorix, CardUialis Bona» dc rebus Liiurgi- cislib. 2, cap. 3, censet ejus usum ante anuos abhinc sexceiitos admissum in liaUa fulsse, praeierquam in Me^ diolancnsi Ecclesia, qu» aniiquum suuni Psalierium bodieque rciinet; prsilerquam etiamin Urbis Ecclesiis In quibus proprium suum obtiimit ad.rctaiem usquc Pii V, cujus jussu iUae Vulgaiam ediiionemamplexffi sml, cxcepta una Vaticaiia, ubi etjam nunc Romanum canilur PsalterUim.

His ad eum modum exposiiis eriiforsitan qui nossc cupiatqueni locum inter aUa Psalteria Augustinianum sibi vindicct; an varisc illaii lectiones, in (|uibus a Vulgata noslra dissidct, aliorum suffragio innitanlur ; utram tandem cum grxco LXX InU^rpreium, quo<l nostra hac mcmoria exslat, plus minusve censentiai. £a stmi quse nobis induxere in animum^ ui cxemplaria divcrsa, tuni,prelo, tuin oalamo eilita confcrremus» ac varieta* tes maxime insignes, quas deprehendiinus, lcclori proponerciiuis. Eas igiiur inrra liabiitiri esiiSy ciim locum uniun prsemiserimus e libro 17 de Civitate Dci, ubi Augusiinui, quise sua sil de Psaiierio Davidico seaientiaB expromit.

BX LIBRa XTH DE CIVITATE DEI, C AP. XIV ,

DB PSALMORUlf AUGTOIIE.

Bfat Bmfht vA* in canticis enidituSf qui harmoniam musicam non vuigari votuptate, sed fiddi voluntate dilexerit ; eaque Deo suo, qm verus est Beus, mystica rei magnce figuratione servierit, Diversornm enim sonorum ralionabiiis moderatusque concentuSj concordi varielate compaclam hene ordinatw civitalis insinuat unilalem. Denique omnis fere prophetia ejus in Psalmis est\- quo$ centum quinqnaginta iiber continet^ quem Psaimorum vocamus : in qiiibus nonftttlH volunt, eos soh$ factos esse a David, qui ejus nomine inscripti sunl : sunt etiam qui putant non ab eo fa- clos, msi qui prmotantur, Ipsius David; qui vero habent in titulis, Ipsi David, ab alii$ faclos, personm ipsius fuisse coaptatos» Qua: opinio voce evangelica Salvatoris ipdtis refutatury ubi ait^ quod ipse David in Spirilu Clari^ stum dixerit esse suum Dominum [Matih. xxu, 43) : quoniam psaimus cente$imus nonus sic incipit : Dixii Domi- nus l^omUio meo, Sede a dexiris meis, donec ponam inimicos iuos scabellum pedum iuorum. Et certe idem psalmus non habet in tituto, Ipsius David ; sed Ipsi David, sicut piurinu. Mihi autem credibiiius videnlur eaisti' mare, qui omnes iiios cenlum quinquaginta Psalmos ejus operi tribuuntf eumque aliquos prmotasse etiam nomini' bus aliorumy atiquid quod ad rem pertineat ligurantibu$ : c(elero$ autem nullius hominis nomen in tituiis habere vohiiue ; ricut d varietalis hujus dispositionemf quamvis tatebrosam, non tamen inanem, Dominus inspiravU. yec movere debel ad hoc nxm credendum^ quod nonnullorum nomina Prophetarum, qui ionge post David regis tempora fiterunt^ quibusdam psaUnis in eo Ubro teguntur inscriptay et quoe ibi dicuntur, veiut ab eis dici videntur. Nequi enim non potuit propheticus Spirilus prophetanti regi David hosc etiam futurorum Prophetarum nomina reveiare^ ui aiiquid quod eorum personcB conveniret, propltetice canlaretur : sicut rex Josias exorturus et regnaturus post annot ampUus quam trecentos^ cuidam proplietWy qui etiam facta ejus [utura prwdixit^ cum $uo nomine reveialus esl.

s^

IiOCAEZ PSAUnS*

fii qiiibas ab-editione VnlgMa distaiit Angastintt» in subsequenti opere, et Latina quxdam, quae cum Augustino pasnm graec» interpretationi LXX pr^ssiifs iiisisrunfi, Psahefhi yetera, ea pneaertim qpat in ceieberrimis Ecdesiis decantanlur a primis lemporibus : sciiicet Roroaiium, pro ttso Cleri basiBc» Vati- canae, excusum Romne an. f 66S ; Eomanum iiem in Qaiiicu|ilict Paalterio ciira Jac. Fabri Stapulensis imiMPeaaum in Parisiensi S. Germani eoenobio an. 1509 ; Mediolanense, fntu merem Am^oManaa Medio- lanensis Ecciesise, typis editum Mediohini aii 15dS ; Germanense manu descriptum , qno codice B. ipse Germanuff Parisiorom epiecopas, d«m fiveret, uws fuisse tradilur; Hilariuoum et Ambrosianum, id esl Psalterium quod in suis GommentariisseqnHur Hnarius et Ambrosius ; VelusdeniqiHi vomio qu» sab bacco' inseriptione, &ciiit(ium C^r(B«t(m,tertiam coLumiiam occupat iii S. Petri Garnutensis Psalterio triparlito» ubi columnam primam tenet interpretatio secandum hebraB8m« mediam Vuigata.

Qfdkm ex (iMt vmeiatu uuigmoraf imo ea$ omnes, e qmrum notationeaul AuffuHimano Pealterio rokir accessurum, aui nonnihil demum emolumenU emer$urum et$e videkmur^ edeudae eufavmme*

Ad hmc annotantur qutsdam m ipeamet Vul^ta e£tione leetionee variantee, exeerpiw ex prmdieto Carumtenei libTo ante annos 700 descripto, et ex ejusdem eetatis MS. Colberlino VtUgatam conUnente tub hoc tiiuh, Liber Psalfflonnii do ivanslatioiie SeptnaginU interpretiiff , emeiidalum a tascto Hieronyma presbyiero in novo; item ex Germatumi aitero annos prope septingenios preeferente^ neenon ex Gallicano Quincuplicis PsaUerii im" presu 0». 1509» ubi sub istius Gallicani Psatterii nomine reprossentatur editio Vulgata.

GHARAGTERES LIimOKITM.

€r, desumat Psalterlum Graecum secondum LXXMjd Roma-

nae editioQiaexein^ exousum Paiisiia an. IW. j. aotti Aagofilifli Pbalteriiim. ji. Romanuiu usiialuiu, seu excusum an. 1065. Eom, Roinaaum ia Quiacuplici Psalierio editom an. IMO*. jr. MediolaneQse Psalcerinm. Amb i^aatterivnaB.AmbroatoexpesiUim. c. Genoatieoseprteum, kl eat, s. Germano, ut fertnr, qsl»

V. Psaiieriom illuslratum ab Bilarfo.

I, canmteose» cui ioscriptio seaaidum Greeeum,

jredr. Hieroaini Padteriam es hebraBO, praBrerendoni hic in iis ad minos lods in quibiis ftf ei antiquae ver-

SlOQi.

ruig, Editionem vulgatam indlcat , mob muie in Bibliis sixii V, slve ctemenils vin, auctorftate oasUgatis logl- tnr. Hujiis Editionis texius primo hielooosenper exhtbe- Ittr.

car. signai camntense Psalterium&ixU vulgatain.

col^.oolbefiftQam.

Ger. Germanense alterum.

Gal. Galiicanum in Quiocuplid Psalterlo edttom anw IM.

E\ psjauo I. t .i. Vulgata in ediiis Bibiiis, voluntas ejus. Psalle-

ria A. R. Bom. M. H. C. fuit voluntas ejus. f . 5. non resuraent, A. Rom. Amb. H. G. non resur-

guni. £t sic nabebat Tulgata in MSS. Car. Colb.

Ger. Gal.

EX PSALHO 11.

Psalmus in Vulg. titutu c-tret. Atin Rom-. G.Oar. Colb.

inscribilur , Piatmus David. Itt G. et €aU ifi finem

Psaimus ipd David. t . 10. quijudicalfs terram. A. R. Rom. M. jux4a Gr.

ooiitM qui judicatis terram,

EX PSALUO 111.

In Gr. Rom. G. C. ei Car. proxime nd ^ . 4 . ei riir- sum ad t • ^9 pra^flgitur, Diaptatma : in Gal. iitro- que loco, Semper : nenirum habetur in Vulg. Porro idein verbum in aliis ilidem Psalniis toties MS6. codices exbibent, quoties Grscca editio Romana im- pressa Parisiis an. 1628.

^ . 6. el soporatus sum. A. R. Rom. €. et temnum eepi. Gr., KOC.I 6Tcv«Ky«. Psakerium M. et quievi,

Ilem f . 6. suuepit me. A. C. suscipiet me : juxla Gr., oi'jxtlif>fOLl /cou. G. suscipit me.

EX PSALMO IT.

j . 2. Cum invocarem, exaudivit me. R. Rom. M. G. C.

Cum invocarem te , eocaudisH me, f . 4. nwrifceoBU. A. adndrabiiem feeii, R. G. C. m«-

gnificavit, f . 5. qucg dicitit in cortSbus vestris. 6. Cdieite in cor*

dibus vestris : omisso, quce. [icm f , S. m cubitibus vestris, R. Rom. G. C Colb.

Gal. et in cubiiibui vestris. )tem i . 5. compungimini. Notot Aug. nonnulKs videri

iegendum aperimini^ quia in Gr. legebant , tmufoi-

yw 9 pro x*t«vvyi;t««

t . 8. A fruetufrumeniii. A. R. Rom. M. G. C. ilem- pwe frumemi. Uebr. In iempore frumenium el vinum eorum muUifUcala sun$k

^ . 9. ei reqmuomn. A. d tomnum capianL Gr. , ml

f ,\0. consHiuisti me, A. haintare feeisH me. BX peAUlo V.

f , 1. pro ea, aua haa-editatem eonteqmmr, G. Pro kis aui Mereditaiunt, Gr., Mp ri^ xJin^vo^M^tf. G. pro Mereditate,

t . %, auribus perclpe Domlne. A. exaudi Damina,

y , 9. dirige in conspectu tuo viam meam. At iu MSS. Car. Cofb. Ger. habebat Vulgala, dirige in eonspeciu meo viam tuam. Ilanc leclionem teriorem esse , al- teram autem nec ir. SeptuaginU nec in Hebneo ba- beri docet Hieroiivmus in epist. 155, ad Sunniam.

f ,H. a comtaiionibus sms, M. a eontUiit tmt. Et sic Hcbr. In Gr. vox est, Zwi^vXteh,

Itcm f , M. irritaverunt te. A. inammemerunt U, R. Rom. M. C. exacerbaverunt te. Gf . , iNc^icCxf««6y m.

f .AZ. benedices justo, R. Rom. M. G. G. benedicis justum.

EX PSALMO VI.

f .%, ne in furore tuo arguas me, neque in ira iua, A.

A. Rom. M« G. C. ne in ira lua arguas me, ti€^ in

fmrore tuo, Gr. priori loco babet tf av/nf , po8te«

riori^ ra mr^* fiadem est varietas in Paal. xxxtii,

t.«. f.Jb.sediti Domiug. A. R. Rom. M. G. C. Car. Golb.

Ger. Gal. juxta Gr. et tu Domine. Sic etiam Hebr. f .S.a furore, K, ab ira. R. Rom. M. G. C. pree ira.

Gr., Aiti 6v/m9. Item f.ii. cotiveriantwr, R. Rom. M. C* avenmdui

reirorsum.

LOCA £X PSALMIS

24

EX fSklMO til.

t . 5. deeidam merito. A. decidam ergo: juiU Gr. tgp«.

y . 6. Pertequatur immicM. A. juxU Gr. Pmequatur

ergo inimicut. ^ . . - r>«

y . 8. m fl/iwm regredere. G. m flKum eowertere. Gr.

^ . 9rj&om7mtt jtt(/i<:a< popu/o». R. Rom. C. Domne^

judica populos. Gr. xptvcT. llem t • 9- •'«^»^« »"*• G- Sfl/»«»» A^ mtf. Item f . 9. «< «eniiidttm innocentiam meam. R. Kom. ■ M. et lecundum imoceniiam manuum mearum. f . 10. Coiwtfmfilttr nequitia, A. Con<ttmHW/tfr autem

neotti/w. M. G. Consummetur vcro nequttta. R. C.

Con«tfmme(tfr ne^tfttia. Gr. «mXeffdi^T» «1% wv*>pte. Item t • *0. e/ rfinflfe» jttrtttm. R. Rom. st dmge jm-

t!i2."nttmattt(/traicimr. G. C. Car. Ger. nttm<7ttirf irascetur. A. M. non iram adducent. Gr. /i^ ipy^» iicdevuv. . •

t . 13. gladium iuum vibrabit. Obscrvat Aaguslinus essc i» aliis cxeroplaribus, frameam $uam iplendtfi-

t!li. ar(/enli6tf« effecit. X. ardentibus overatus e«(. C ardentes operatus est : el hoc Lalina plcraque ha- bere dicil Auguslinus. Hebr. ad combvrendum ope-

tatut ezt. • I L r»

f. 15. concepit dolorem. X. concepit taborem. Gr.

t TlTe/ inddit. A. incidet etgo. R. et incidet. Gr. xccl

t . 17. dolor ejus. A. labor ejus. Gr. itiv<»«. EX PSikLlfO vtu.

t . 2. nomen ttium. G. regnttm /tfttm.

t 3 e« uttorem. A. R. Rom. M. G. C. et de(eniorem. Auffuslinus in Psal. cii. n. 1 i, dicit verius esse quod legUur in aliis codicibus , vindicatorem , id est eum qui sc voluil vindicare. u r r

t U. «B/os /ttos. Vox ttto« abesl a R. Rom. M. G. U Gr. el ab A. in MSS.

EX PSALMO IX.

t . 4. /n conuei/enrfo inimictfm mettm. M. Dttm aver-

taturinimictumeut. « j

t . 5. sedisti. C. sedens. R. Rom. G. jede». t 7 e/ciw/areseorumi/ertrtfaMlt.AbcsteorttmabA. ' G. Gr. ei a Vulgaia in MSS. Car. Colb. Ger. t 9 judicabit populos in justttui. A. K. Kom. U. t..

jtfdica6tr populos cum justitia. Gr. iv «006^*1«, m

t '^ll. "non dere/igtti«(i. R. Rom. Gcr. non deretinquis.

C. non derelinques. . .

t . 12. studia ejus. A. R. Rom. C. miro6t/ia e;tf«. G.

voluntates ejns: Hebr. cogi/a/ione« ejtti. t 13. elatnorem pauperum. R. ora/tont» pauperum.

Rom. oia<ione«, elc. G. C.orationem, elc. Gr. Tf5«

t ^.T%% interitH quem, elc. A. tn corruptione quam,

t . 17. Cognoscetur Dominus. A. M. G. C. Co^no»ct(ttr Dominus. Gr. 7iv<J»ax8T«i. ^ ^ _ . . _ ^ .

Ad t . 18, prsefigilur apud A. G. C. juxla Gr. Canli- cttm diavsalmatis : quod Vulgaia non habel in edi- t48. sed babet in MS. Car.

t . 20. non conforrefttr. A. R. Rom. C. tion prmaieat.

Gr. tf^ XP«TaiOU<T6«. 1 . 1. » r. ^

t . 41. lf< «ctaiii geniei. Parlicula tt/ abest ab A. G. u Gal. cl a Cr.

EX PSALIIO ALTERO IX. „ ^ ^

t 4. Exacerbavit Dominum. A. R. Rom. M. G. C, Irntavit Dominum. Gr. ir«pi6|vvt : quod verbum ha- betur rursus infra in f . 13, ubi Latina omnia, /r-

t^s! inquinatoi sunt, A. M. contominanlttr. R. Rom.

C. po//tfttn(ttr. Gr. /Se«*>XoOvTat. ' t . iO. humitiabit eum. G. ajflictabit eum. liem t . 10. incUtmbit se. A. inclinabitur. Ilcm 7 . 10. ctim dominatus [uertt. A. R. Rom. M. U.

C. dttm domkwHtur.

t . 12. ne obliviscaris pauperum. A. R. Rom. M. G.

C. ne obiiviscaris pauperum in pnem. t . 14. laborem et dolorem consideras. A. Morem et

iram consideras. Gr. xai 0ufiov. t • 15. Contere brachium. R. Rom. Conteres brachium. t • 17. ejcatftfivtl Dominus. M. exaudistiJDomine. Item t • ^"7. prcBparationem cordis. R. Rom. desideria

cordis. G. C. denderium cordis. M. prmparationes

cwdk.

EX PSALMO X.

t • 2. quomodo dicitis. G. quomodo dicetis. Gr. jpcir«. Uem t • 2. Transmigra in montem. A. Transmigra in

montes. Gr. ^ni tcI: 0p«i. t . 3. ttl sagitlent in obscuro. A* tfl sagittent in obscura

iuna. Gr. iv ^xoTOfivSvr}.

EXPSALMO XI.

t . 3. /octtit sunt. A. R. Rom. M. G. C. iocuti smU

maia. t . 6. in salutari. M. tn saiutan tuo. G. C. super saiu-

iare. R. sttper salutare meum. Rom. in saitUare

meum. t . 7. probatum terra. Vox pro6alttm deesl in A. R.

Rom. C. At ejtis loco in Gr. est, Sox^iov. In Hebr.

separattim a terra. t . 8. in wternum. M. G. juxla Gr. el tn wtemum.

EX PSALMO XII.

t . 4. respice. G. converlere, In Gr. est iir/eac^v : forte pro ^K^vrpc^ov. Nam Hebr. habet, Convertere.

Item t • ^* ^'^ morte. G. C. in mortem. Gr. tU ^k^mm*

t . 6. eperavi. R. Rom. M. C. sperabo. G. «pero. Hebr. confido.

Jtem t . 6. in saiutari luo. G. tn saittte tua.

Iiem 7 . 6. nomitii Domini aitissimi. Rom. G. C. no^ mini Itto, Aitissime.

EX PSALMO XIII.

t . 1. coiTupit sttnl. Gr. iUfetipwj corruperunt. Itcm t . 1. tn studiis suis. R. Rom. M. G. C. tn vo»»ti-

tatibtu suis. A. in a/ftctionibus suis. Vox sttis a Gr.

abest. t . 4. sicttl escam panis in plerisque MSS. A. tn cibo

panis. Gr. /9p<2>ffcc ^mu, absque prrcpositione in. t . 7. cttm averlerit. M. in convertcndo. Item t* "«^* ^u/ia6il Jaco6, el ItBtabitur Israei. R.

Rom. M. G. C. iaitetur Jacob^ et exsuliet lerael. Fa-

vei Gr.

EX PSALMO XIV<

t . 1. ^ttis habitabit. A. quis peregrinabitur. Et sic

Hebr. t . 3. adversus prommos suos. A. R. Rom. M. G. ad^

versus proximum suum. Hebr. super vicino suo.

EX PSALMO XV.

t . 5. ^tti restitues. R. Rom. M. G. C. ^* restituisti.

Gr. i aitoxaOiffTfiv.

t . 7. increpueruni me. A. emen(/averttnl me. Gr. ^^a^-

3cu«av fu. Hebr. ertudierunt me. t . 10. in in/erno. A. G. C. in infernum. Cr. tU ^h^.

EX PSALMO XVI.

t . 2. octt/t Itti videant mquktates. A. R. Rom. M. G. ju-

xla Gr. octt/i tnei videant. A. R. Rom. M. mquilatem. t . 6. Per/Sce gfreMws meos. A. Ad perficiendos gressus

meos. Varietas orta ex ambiguo Grisco xaTdcprcvac,

vel muiato accenlu xaTapTfaac Hcbr. Sustenta gres-

sus meos. t . 7. sperantes in te. G. rectos corde. t . 8. ^ub umbra. A. /n tegmine. Gr. iv ffxlirii. . 7 . 13* prmveni eum et suppianta eum. A. R. Rom. M.

G. prcsveni eos et subverte eos. Item f .iZ. ab impio. A. ab impiis» Item ^ . 13 et 14. frameam tuam ab immicis manuM

tum. R. Rom. (rameam inimicorum de manu tua. G.

fratneam tuam de tnanu inimicorum. Item t • ^^- Domine a pauds de terra divide eos. A.

Domine perdens ( juxla Gr. aTtoiuwv) de terra disper^

tire eos. R. Rom. G. C. Dottiineapaucis a terra dii^

pertire eos^ et suppianta eos. Itcm f . 14. SaturaH sunt filiis. A. R. Rom. C. iSaitc^

VARIANTIA IN PSALTEBIIS.

M

rad iUttt porema, G. SaturaH iunt sttiUa. M. Saturati iunt /S/tt eorum, DiTersam interpretationem ex Grae- €0 evenisse notat Augastinas , cum in aliis libris esset v{mv filHt : in aliis &elwy porcina , uti hodie in Gr. lc^itur. Hebr. babet, /f/tii.

^ . 13. in justitia apparebo contpectvd tuo, R. Rom. M. G. G. cum justitia apparebo in conspfctu tuo.

Iiem f . 15. cum apparuerit. A. R. Rom. G. G. dum mamfestabitur. M. dum manifestabitur mihi.

EX PSALHO XVII.

f . 1. qui locutus est, A. Rom. G. C. juxta Gr. quoB

toeutusest, £t sic Tulgata in Gar. Ger. ^ . 3. ef susceptor meus. R. Roro. G. G. adjutor meus:

omisso e/. A. el redemptor meus. f. 5. dotores morlis. n. Rom. M. G. C. gemitus

martis. f . 6. prasoceupaverunt me. A. R. Rom. M. G. C. prie*

venerunt me. Gr. npotfOoui&v /u, ut rursus postea in

t.l9. f . 9. exarsit. A. R. Rom. M. G. exardescit. G. exor-

descet. t . 13. tn conspectu ejus nubes transierunt. A. in con-

spectu ejtts nubes ipsius transierunt. y . 14. grando ei carbones ianis. Islhaec verba absanl

hoc loco ab A. R. Rom. M. G. G. et a Gr. ^ . 18. confortalisunt. G. confirmali sunt. Gr. impiA'

^ . 19. protector meus. A. firmamentum meum. Et sic

Hebr. Gr. ayTivn^ptyf/uk pjOM.

f . !£0. salvum me (ecit. G. C. salvum me faciet. Gr.

fvnTtU fu.

Item f . ^. post quoniam voluit me, additur in codice qaidem G. Liberavit me de inimicis meis potenlissi' nns et ab lus qui oderunt me gratis. In libro autem G. Et eripuit me de imnncis meis fortissimis, et ab his mu oderunt me. Simile additamentum habuisse cre- oas Psalterium A. Yide infra, col. 150, n. 20.

^.23. in eonspeetu meo. R. Rom. M. in eonspeetu meo sunt semper.

Item f . 23. etiustitias ^u* non repuli a me. Gr. ei justitios ejus (owl aniTrn^w) non recesserunt a me.

f . 27. perverteris. A. perversus eris. R. Rom. M. ۥ subverteris.

f . 29. tu illuminas. A. tu illwmnabis.

Item f . 29. illumina. A. Uluminabis. Gr* hoc etpras- cedenti loco, ^ruif.

f . 30. Quoniam in te eripiar. A. Quoniam a te eruar.

f . 34. tanqudm cervorum. A. R. Rom. M. G. C. juxia Gr. tanquam cervi.

Item. f . 34. statuU me. A. statuet me.

f . 36. proteclionem salutis ttUB. A. juxta Gr. prote- ctionem satutis mece.

Ilem f . 36. Et disciplina tua eorrexit me in finem. Ista pars f . 36 omittilur in R. Rom. G. C. At apud A. Ic^itur, Et disciplina tua me direxit in finem. Gr. awufOeiai fu. M. stabiUvit fiie.

f . 39. Confrinaam iUos. R. Rom. et C. aniiqua manu Gorrectum , AffUgam iltos. G. Confiiaam. Gr. UBli^

f , M. el supplantasti. R. Rom. M. C. juxla Gr. sip- pUmtasti omnes : omissa particula er, quac abest quoque ab A. G. Gar. Ger. ct Hebr.

^ • 41. Et inimicos meos. R. Rom. G. Et inimieorum meorum.

f . 43. ante fadem venti, A. juxia faciem venli. 6r.

^ . 48. ^ das vindietas miAj, et subdis. R. Rom. M. G. C. qui das vindiciam mihi, et subdidisti. Gr. &7to-

Item f. 48. liberator meus de inimicis meis iracundis. R. Rom. G. C. liberalor meus Dominus de genii- bus iracuttdis. Sic etiam M. omisso tantum Do-

^ . 51 . Magnificans satutes. R. Rom. Magnificans sa* tutare. G. sa/tt(arem. M. satutaria. C. salutem.

EX PSALHO XYIII.

f .fi,ad currendam viam. Vul^ala in Car. Colb. Ger. additnuim. Vide Hieron. epist. 135.

f , 8. lex Domini immacuiata, R. Rom. M. G. C. Lex

Domini irreprehensibilis. f.iO. Timor Domini sanctus. A. timor Dmmtu castus.

Gr. «yvds. Hebr. mundus. Item t . 10. permanens. R. Rom. M. permanet. Item f . 10. m semetipsa. A. in idipsum. Gr. inl t4

auT^.

t . 14. Si md non fuerint dominati* A. Si met iton fuerint donunata.

EX PSALMO XIX.

f . 3. tueatur U. M. G. suscipiat te. Gr. kntmovTi

9o\). Hebr. roboret te, f . 5. Tribuat tibi. A. R. Rom. M. G. tribuai tibi Do-

minus. Item f . 5. cofMt7t«m tuum eonfirmet. A. consiUum

tuum eompleat, Gr. i0<^^9ai, ut postea vn f ,*l.

Hebr. voluntatem tuam impteat. f. 6. et in nomine Dei nostri, A. R. et in nomine Do^

mini Dei nostri. f . 7. salvum fecit. R. Rom. G. G. satvum faciet. Et

sic A. in melioriijus MSS. t • 8. Det Hostri invocabimui. A. Dei nostri exsultabi-

mus, R. Rom. G. G. magnificabimur, juxta Gr. fu-

yoeXv'Sy)9ifii$oL, ut supra in ^ . 6. ^ . 10. in die qua. M. G. in quaeunuiue die.

EX PSALMO XX.

f . 3. Desiderium cordis ejus, A. R. Rom. G. Deside*

rium anmas ejus. Ilem f .Z. et volunUUe. Gr. aiijvcv, petitione; pro $i^

XrioiJy voluntate^ Ilem f . 3. non fraudasU eum. A. non privasti eum. f . 6. in salutart tuo. A. G. C. in salute tua. f . 7. Dabis eum in benedictionem, A. Juxta Gr. dabis

et benedictionem. Item f . 7. tit gaudio eum tuiiu tuo. G. eum gawUo

vullus tui. f • 10. In tempore vuUui tei. G. /n lemjrore vtt//tM

tui consummabis eos. f • 13. prmparabis. R. prtBparare,

BX rSAUIO XXI.

^ . 1. «er4a deUctorum meorum. G. vei^a /a4torii«

meorttm. Hebr. verba rugitus mei. f . 11. In te pTojectus sum. A. primo babet , In te

eonfirmatus sum : ei post cum R. Rom. G. jactatus

ntm, f , 15. 5tett/ ii£na ejfttsv^ $um, R. Rom. M. Arob. G.

Sieut aqua efusa eunt. '

. 16. e/ tn putverem, G. et in Hmum, itm f • 16. deduxM me. Rom. G. C. deduxerunt

me, f . 20. auxt7tttm tuum a me. C. Colb. Ger. non habeiit,

a me ; pro quo Hieron. in epist. 155, legi rult, me-

cum, Gr. habet. ausatium meum, t . 21. Erue a framea Deus, Vox Deus abest ab A. R.

Rom. M. G. G. Car. Golb. Ger. Gal. et a Gr. f , 26. Apud te Uius mea. R. Roro. M. Apud te laus

mihi. Amb. a te, Gr. noifA vcD. Item f , 26. t;i Eectesia magna, vota, etc. A. Amb. tn

Eecte^a magna confitebof tibi, vo/a, elc. f . 28. universce famiUm gentium. A. R. Rom. M. G.

C. omnes patrite gentium, f , 30 pingues terrm. A. R. Rom. M. G. G. diviUs

iertcs. Itera t . 30. cadent. A. R. Rom. M. G. G. proddmt, f . 32. et amuntiabunt cmti, Vox cds/i abest a Gr. G.

Car. Ger. Gal. necnon ab Amb. in q«io legitur, an-

»ttn/ta6tV.

BX PSALMO XXIK

f ,\. Domnus regit me. A. Dominus pasdt me : juxta

Gr. votfMlni fu. Sic eiiam Hebr. f , 3. super semilae, A, in semiiis. Hebr. per semitas. ^ . 5. el calix meus. A. R. Rom. M. G. C. juxta Gr.

e/ poculum twum. Hanc leciionem improbat, et cx

Gommuni seu Luciani Graeca editione inaiiasse do*

cet Hieron. in epist. 135. f , 6. subsequetur me. R. H> subsequalur me. Rom. . subsequUwr me.

i.

99

L(K.A S.X. PSALMIS

^

L

■z mui» xzui.

, . 1 . pritna snbbati, Gr. Ti}$ /*<&< , una sabbali, im t • i- 1^ /kiAi/iinl m ea. A. R. Rom. G. «yut Aa- frttort/ m ea. Inierpres Graecum secuius est, iv aurii, quod (^enere coiicoMlal cum nomine prxccdenLe

. 2. Quia ipse. Vox Quta abest ab A. R. Rom. M.

G^C. oiaGr.

. 7 el 9. principes ve$tra$, A. G. pnndoei wstri, Gr.

KX »SAI,II0 XXIV.

. i. In finem. Id abesl a G. Gar. Gal. Gr. etab

ffebr.

. 5. i^tit sustinent te. A. R. Rom. M. G. G. qm H m-

Bpectant, H<?br. qui sperant in ta,

. 4. omites iniqua agemes supervacui, A. inio»» fa-

cientes vana, R. tnti^aa fadentes vane, Rom. t. mtiyta*

faeieMes vatta, M. imqua qereiUes supervacne. Etab^

est vox omn0< ab A. R. Rom. M. 6. G. 6r. Hebr.

. 5. Birige me in veriktie lua, Gr. sonai , Beduc mei

in veritatem tuam,

, 6. et miserie&rdiamn luarum qum a sacuia sunt*-

A. G. JQXla 6r. et quia misericordia luee msaeuio

sunt,

,*l, et ignarantias meas, A. R. Rom. G. G. ei igtio^

rantitg mem, Item t . T. seewnduim misericerdlttm tuam. R. Rom. se**

cundum magnam misericordiam tuam,

, 8. legem dabit, k, M. legem siatuer. R. Rom. G.

C. statuit,

, ¥i, qui timet Bominm, A. R. Rom. M. G. qui

timeat Bominum, Itiem f , i^, legem etatuH, A. M. juxia Gr. legemstU'^

tuet,

. f7. itnfti^caUtf sunf, R. Rom. G. ditatata sunt,

. 90. speravi in te, R. Rom. invocavi te,

, 21. mffrmi te, k, R. Rom. M. G. jitxta Or. nuiiV

titit tCf Domine, G. custodivi te,

. 22. Lt6^a DetM fsraei. A, M. et HHlyr. Redime

Deus.Israel, Gr. >drpe»9tet. At'R. Rom. G. G. Redime

me Beus ftraei, tem f , 22, tribulationibus suit, R. Rom. G. C; tntgu'-

stHs mds, M. an^alttf ejus,

EX PSAUIO XXV.

• i. «1 14. tnjitmt aniife A. aniMaiM. Ge. in^\h*

Item t • ^* spertms non infirmakar, A« tfierana no« movebor, G. confidena non erukmanu Gr. oO /ai^ «m- Acu6A. Hebr. non deficiam, . 5. eedesiam maiignaiitiim* A. R. Rm». G. eon* ^egationem mfU^^norum,

. 7. vocem laudis* A. R» Rom. M. G. voeem laudis tues,

. 8. et iocum habitaii^is. K, Rom. et iocmn taber- nacuH, Et aic Hebr. Jii Gr. eatvjovv^TOf. . i2. stelit in directo, A. juxla 6r. «leltl m rMlim- i/iiMi R. RoiDi Ik G. G. tf» via recla,

BX MALIIO XXVi.

• iu et saHts mea^ A. et saiutatis meus. , 5. in hoc ego sperabo, A. G. juxta Gr. in hac ego sparabo*

. 4. (7^ «i(/eam voluplatem Domini, A. Cfi c«fil«»i« liier delecloiionevi X^fniiini. R. Rum. G. €. voiutUa" leiM. Hebrw intMnlaidinem.. Gr. r^ Tt/»m<r«r«.

lem j^ . i. ei Mf ilem lemplum ejue* A . «I proiegar tem- pium ejus, H. Rom. et protegar a tempio sancto ejus. G. G. et prokgi tamfUum sjus, Gr. xai ^ircaxs- nTMtoct Ti» vM^ «ifoeak Hieron. ex Hebr. et aHendam templum ejus,

, B^iudie mai$rum. A. M» jHxla Gr. adduAft, meo^ rum,

. 6. et inmeani/imi. A. M. joxta Gr. H mmo ecce exaiimt, R. Rnaa. G. miNc auten^ exdHavU,

Item f , 6. Circuivi et immolaui, R. Roin. Circiii^, et immolalM.

Jiieiu f . 6. hostiam vocif^rationis, A. R. Rmi. M. G,

G. hosiiatn jubiialionis* Hebr. hostiasjubiii, Gr.diAK

Jlay/Mu.

f . 8. Exquisivit te facies^ mea, A. R. Rom. G. jtixta

Gr. QuasiDi vuilum tuum, G. Quaisivi faciem tuam.

M. Domintim requiramf exquisiidt u vultus meus. f , ii, in semitam rectam A. G. G. juxta Gr. in se*

mitarecta. Sic babebat Yulgata ih Gar. Colb. Ges.

Gal. f • i2. itt animas, G. in manus, C, iu manihus,

EX P8AU10 XXVU.

^. i. PxaimiM f>st Davii/. A. juxta Gr. /;»iii« Davtif^

Car. Gal. ffuic David, Iteu) t . i. ciamabo. A. 6. G. juxta Gr. claniavi, liein f , i.ne siieas a me, Gr. sonat, super me. Ilcn) t . i . nequando taceas a me. Id omitUtur in R,

Rom. G. G. f , 2. ExaudHDomine, Abest Domine^ R. Rom. Gri»

Hebr. ei ab A. in MSS. f , o, Ne nmui trahas me cum peccatoribm, A. juxtai

Gr. Ne simul Iro/ta» etim peecatoribus ammatn^

meam. R. Rom. H. C. tradas me. Et sic Yulgata iHi

Car. Colb. Ger. Gal. mendose. f , A, et secundum nequitiam adinveniionum ipsorum. A-

iumelioribusMSS. et secundum malignitatem affecta-

tionum ipsorum, M« G. C studiorum ipsorum, Sio

etiam R. Rom. sed lii duo libri proxime subjungunt

retribue Hlis^ omisso secundumopera manuumeorum. f , 5. ofera DondnL A. Rom. C. juxta Gr. in opera

Domint. G. in operam, Item f . 5. manuum ^us, R. Rom. 6. C. addunt,

non connderaverunt, Item t . 9. destrues iibs. R. Rom. G. dearue i^os^ Item j . b. et non cediHcabis, G. et ne Ofdifices. t . 7. el adjutus sum, H. et adjutwn esL f . 8. salvationum. A. R. Rou). M; G. C. et Hebr.

suiutarium, f , 9. ei rege Gr. xot ico(fuiyei», el paeu. Eltic Hebr.

Ex mMiO xxviii. f . 2. tn atrio sancto ejus, A. R. Rom. G. C. in auik

sancta ejus. Gr. i» «vAfi. t . 9. pragparantis cervos, A. fl perfidentis cervos. ^ Gn. x«TapfiC4^y«u. Hebr. obstetricanscervis, Ilcm t . 9. condensa, A. nlvoe. Gr. 3pv/fto0«. Hebn

saltus. hmn t . 9. onmes dieent. A. tiniu^TiitMiie tUdt, f . iO. inhabitare facit, A. R. Rom. M. G. C. in^a^i'

lol. Gr. xwmdtff fuiuri temporis* Bx mLMO xxa. t . i . Psaimus cantici. A. G. C. juxU Gr. ffi/toem JPn/-

miM eanliei. Ileiu. t • i- ^it»^ liavid. A. i/omii< i>si BaM. Gr,

T^ AaviS.

^ . 4. fldtuMi»a6 infento. A. redwasti ab in(M$. Gr.

«i»4>wye<. R. Rom. G» a6<lraa;iili a^ infens. M. abs-

tsoMsti ab inftrim* f , H. Ad vesperum demorabitur» A. fespere, Gr. ri

Ivni^ MUM64amct Yemre dondnabUur, f,^in voluniate tua, R. Rom. in bona voinmtaie

tua. f • i2. el circumdedisti me imtitia. A. Kebr. el acdn^

xisti me UBtitia. R. Bom. AL G* pra?dnxisli. Gr.

9tfUii/uuitt lu. C. imitiisftb

EX PSALMO XXX.

^. i. proecstasi. Id abest a plerisque libris. At ia

A. et Gr. habetur U>ntum, Ecstasis. f . 2. ^era me, A. Juxia Gr. erue me el escffrteme.

R. Roin. M. libera meet eripe ne. f . 4. deduces me. A. R. Uom. G. C. dux mihieris.

M. educabis me. f . 6- eammeMiio. Gr. %apa$^ivY»i> commendabo. y , i2. Super amnes immicos meos, U. Prw omnibus

inimids mds, f . i5. o^iiiMni lialiM sum. R. Rom. G. C. excidi.

H. eaivi, ^ . i6. sortes mew. R. Rom. G. C. tempora mea. El

sic Hebr. AtGr. nunc ifal)^tacjL4fac^sorle« : forlc pro

xac0ct, lempor^t

f)

VARIANTIA I» PSALTKftllS.

sa

lUMn y . 16. Eripe m. &. Rom. Lttoa m« et mp4

i . 49. ef tn abunone. A. R. Rom. M. G. G. et eon- ' temntn. Gr. xkI l{dv2«vaMii. Hebr. el de^peclione, y . 2x. miAt in civilale munita. A. R. Rom. M* G. G.

m ctdtele drcMuuUmtia, Gr. iMpidx4<« n^ luibeiii

WfVii. t . i5. tit excessu vientis meas. Aug. juila Gr. in

eci(asi mea, R. Rom. M. G. C. inpavore meo. t . i4. smial^m r«^tr«t. G. veritaimn reqmrit, Gr.

ren/iir£s requlrit. \tem y. 24. et retribuet abundttntef facientibus. A. R.

Rom. M. G. C. et rtlribuet liis qui abundanter faciunt^

EX PSALMO XXXI.

} • Iw «M M^MtlavJC'. C. GoH). Ger. non imfutabit.

Gf . Iiie ti in £f»ltl. ad Mom. n^ 8. ^oylynTSH, hii-

putaverit. Iiem. t . t» tiMesl in sptriiu eficj. A. R« Rem. M.

G. C. juxta Gr. ii^c esl in ore eju$, t . 4. M mmma iimo. IU»m. juxta Gr. :n «riimiui}if.

£l 8k pkmMBnio A. inMSS. At M. G. G. m im-

mna, ornisso m<?c. Itea t. 4. ifttiii con/igiimr sfnna. A. dum eonfig§re'»

tMT. Aom. G. ifiiiii confringitur, M. miAi «fMMa ;

jtuUaGr. t . 5. cojfm'(ttm rt6t f^ct. A. cognovi. C. e^o cognoseo.

Gr* iypAMni. Hd>r. fitlnm fticio M. 3(60! t* ^- peccalt met. A. R. Rom.M. G. G. jaita

Gr. cordi^wm*

mx V84UI0 xxxfr. Tit PMlmm Bmrid. Rom. G. Gat. /n fmem Ptaimus

f, i. coUaudaHo, A. G. C. Gar. Gelb. Gai. ioxta

Gr. kmdatio. f . 5. bene peallite et M voeiferatione. G. benedidteei,

A. R. Rtm. M. <S* C. tn jwNialMfie : juita Hebr. A»

Gr. Ij ailKlwffjJ^.

f . 7. lioiU in «Iru. A. G. C. fiesl iii «IreiK. Gr. sicu9 utrem.

f., II. tn fMTBllone M gmmaHkmm* A. iniirr»/<» 4<rm/ortfm. R. Rom. G. tS. in tmculum scuuli. M. a genmraUomaM frogomo. €r. a genera^ibmiu gene-

f . 20. sustinet Dominum A. patienseeit Damnuf. Q.

C. patiens est in Dommo, Gr* ^fiiMit^xuplb. Mebr.

exs|ieclaHl i>otm'nian.

Bx nAum> xmn* t . i. eoram Achimelech. A. Rom. C. Car. GaL Gv.

corom. liMiiele«A. El sia Habr. t . 4. tn idipsum. R. Rom. M..CL minvicfm. Mniti

codioes , tesle Auf^aaimo^ haM»nt, in unum. In

Hebr. eat pmnber. t- id'. ^ tribuhuo mmt eoade. A. qtd eSiriverunt

mr^ Gr. 0vmTpiA»iv0c» ti^v xicptow* Hebp. eontritis

carde.

■X PSALBO XXIIT.

t . 5. coarctans eos. A. Juxta Gr. tribuittns eos, R.

Rom. M. 6. affHgens eos. G. conftigens eos. f. 7. tttlerirom /ff^et eui. A. musdpnlw sum corru^

ptionem. Gr. 3cec?dopd(y. Hebr. tnsMm reffs sni. t. 8. Feiiiat itli laqueus, quem ignorat, elc. A. Ve-

niat iiiis muscipula, quam ignorant, et captio qnam

oecuUaverunt, comprehendat ilhs, et in muscipulam

inddant in ipsa. Sic R. Rom. M. G. C. jutta Gr.

habent plarali numero, Yeniat illis laqueus, qaem

igncrant, ete. Uem R, Rom. et in (aqueum inddant

in idipsnm. ^ . 9. mper salutari suo. A. R. Rom. M. G. super

saiutare ejus. Favet Gr. in qiio cst aOrou, non uuriii. T . 13. in ftmi meo converlefKr. A. Rom. M. Juxia

Gr. in sinum meum R. convertebaiur. f . t5. eongregata sunt super me /iagelia, et rgnoravi.

R. Rom. congregaverunt in me flageiia. C. congre-

gtui sunt in me. A. R. Rom. G. C. et iqnoraverunt. f . %%. Disdpati sunl. %. Discissi sunt. R. Rom. M.

G. C. Dissoluti simt. f . il. amaHgnitate eorum. A. ab (tsiutiis mum. R.

Ron). M. G. C. a mole/acris eorum. Gr. iini x^ <«• f . i8. tn Ecclesia magna. A. tn EccUdamulta. Gr.

f . 19' el 24. Non supergaudeant mihi A. Non in-

sulunt miki. E. Roiu. M. G. C. Non insuitenl in me.

Et sic Tere varianlin Psal. xxxYii, f . 17. Ilem f, 19. el oNfiMinl. A. el annnenlef. R. Rom.

M. et annuebant. G. C. et annueruut. f . 20. et in iracundia terroi loquentes doios cogita-

bant. A. R, Rom. M. C. et super iram dolose co^ta*

bant. G. et super iram dolose agebant. ^ . 24. secundum justitiam tuam. A. secundum justi"

tiam meam. El sic Uebr. Al R. Rom. secundum

Maguam misericordiam tuam. G. C. secundum

misericordiam tuam. f . 26. ^tti magna hquuntur. A. C. oui maliana lo^

qnnntur. El sic habuil Vulgaia iu Car. Colb. Ger.

GaJ. AtlnMen in Gr. esl /av«>o^p»j/<fivowm« : in Hcbr«

qm magnificaniur,

EX PSALMO XXXV.

\ . 2. deUnquat in semetipso. M. G. G. deiinquai sibi,

7 . 3. tti invenialur iniquitas ejus ad odium. A. R.

Rott. Amb. G. ul inveniret iniquitatem suam. A. e(

odisset. R. Rom. Amb. M. G. C et odium.

f . 7. a^ue muUa. A. Amb. G. luMa Gr. «icul

a^Slfsiw multa. C. tanquam.

EX PSALNO XXXVI.

f . 2. oiera herbarum. A. otera prati.

t • 8. «I maligneris. A. til maligne facias. R. Rom«

M. Amb. G. C. ut nequiter fadas. f • 9. qui maUgnanlur. A. ^ut maligne agunt. R. Rom*

M. Amb. C. ^tti nequiter aguut. G. qui inique agunt. t . 17. conjirmat. (m* suffulcit. Uebr. sublevat. ^ . 18. dies iwmaculatorum. A. R. Rom. M. Amb.

G. C. vias inunacuiatorum, Gr. t«$ o2cO(. tlebr. iii

mauuscriplis, viam f . 20. de/ident. lu Gr. est defecerunt. 7. 21. Muiuabitur peccator^ et non solvet. A. Fene-

raiur peccator. l\. Rom. Amb. G. Mutuatur, etc. R.

Roin. Amb. el non solviL Item f.^ii.ei tnbuet. A. R. Rom. G. C. el commo*

dat. Au)b. el tribuit. f. 25. iftrt^enlttr R. Rom. jaxta Gr. (/tri^unlur, licm f . 23. t;o/el. M. cuptel valde. f . 24. tion coUidetur. A. R. Rom. M. Amb. G. C.

fion conturbabitur^ scilicel mutato x«Taf«x^MT«ei

in xMwrapajfiT/i^txv*,

Item j^ . 2k supponit manum suam. A. Arab. C.

juxta Gr. confirmat manum ejus. R. Rom.M. G. /$r>

»ta/ manum e^us. Uebr. enflenfal manum ejus* t . 2& el comtnodat. A. Amb. G. el /e/ieraf. 7 . 2St. /n;/4fli pimienfw. Gr. sonat , Immacuiati

vindicabuulur. f . 29. et inliabitabunt in seecuium^ elc. Amb. el /lono-

riftcabunt Deum in scecula scecuiorum. f . 32. mortificAre eum. R. Ron»^ Amb. C C perdere

eum. M. occidcre eum. f . 33. nec damno&il eum^ cu/n judieabitur UH. £xem-

plaria quoedam tesle Aupistino habebanl, el cum

judicabit eum, judieabilur iUi. f . 33. sicuicedros. A. R. Rum. Amb. M. super ce-

i/rof. t . 37. Custodi innocenliam. R. Rom. G. C. Custodi

veritatem Gr. ^ox/av. Ilebr. babet, simplidtatem* Item t • ^^* ^ ^^ cequitaiem. X. et vide directionenu

Ilcbr. rec/tfm. f . 38. (/i«p<?rf6unl itfNu/. A. disperient in idipfum.

Gr. inl x^ «vTo. C ptt/iienlur simul. EX P&ILMO xxivu. t . 5. fttperaresfm funi. A. fttfluierunl. R. Rom. M.

Amb. u. C. superposaerunt. t . 6. el corruptoi sunt cicatrieu meas. A. el ptt/rue-

runt^ eic. R. Rom. M. G. C el deterioraverunt. Hebr.

el tabuerunt. A. M. /it?t>res m^t. t . 7. itfiW faclussum. A. R. Roin. M. Ainb. G. C.

Miseilis afflictus sum. f . 8. luiiibi mei impleti sunt, A. R. Rom. M. Amb^

31

LOGA EX rSALMIS

32

G. C. juxta Gr. anima mea completa esi. y . 9. Afficlus 8um. A. Infirmalu» sum. R. Rom. M.

Amb. G. C. Incurvatus sum. y . 12. et qui juxta me erant. A. R. Rom. M. G. C.

et proximi mei, Hebr. ct vicmi mei. ^ . i5. redarguliones. R. Rom. M. G. C. increpa-'

tioncs. t . 19. annnntiabo. A. R. Rom.C. ego pronunlio. Ucni t . 19. et cogitabo. A. et curam geram. Gr. x«i lupitvii^fita. Hebr. Mllicitus ero. ^.21. seqtiebar bonilatem. A. juxta Gr. persecutus

sum justiliam. R. Rom. Amb. G. C. subsecutus sum

justitiam. M. subsequebar juslitiam.

EX PSALMO XXXVIIl.

t . 1 . ipsi Idithun. A. Amb. C. Car. Gal. pro Idithun.

T . 3. et 10. ObmutuiA. Obsurdui.

y . 4. exardescet ignis R. Rom. G. exardescit ignis.

y . 5. quis est A. Amb. qui est.

f . 6. Ecce mensurabiles. A. R. Rom. M. Amb. G.

C. Eccevetera^Gv. Wcu 7ia;.ai««. Hebr., £cc« bre-

ves. Item t • 6. e( substantia mea. G. «< habitatio mea. C.

et hnbitudo mea. Hebr. et vita mea. f .1. in imagine pertransit homo. R. Rom. Amb. C.

in imagine Dei ambulet homo. llcm f . 7. conturbatur. R. Rom. conturbabitur. f . 8. apud te est. A. ante te est semper. Amb. G. G.

a»/e te est : omisso semper. At R. Rom. tanquam

fiihil ante te est. ^ . 10. quomam lu/eds/t.A.juxtaGr. ^uonf am /« es ^ut

/'ec»/t me. R. Rom. Amb.G.C. quoniam tu fecisti me. f .{{. amove ame plagas tuas.A,. amove a meflageHa . ' ttta. f . 12. corriputsti hominem. A. M. Amb. G. C. eru-

disti hominetn. Gr. iirafScwa;. Ilcm f .i^. animam ejus. A. animam meam. llcm f . 12. verumtamen vane conturbatur omnis ho-

mo. A. G. C. addunt, vivens. AtR. Rom.habentsic,

verumtamen universa vanitas omnis homo vivens.

Hebr. verumtamen vanitas omnis homo. f . iZ. et deprecationem meam^ auribus percipe lacry-

mas meas : ne sileas. M. et deprecationem meam au-

ribus percipe : lacrymis meis ne sileas. Favel Hebr.

ad iacrumam meam ne obsurdescas. At A. R. Rom.

Amb. G. Ne sileas a me. Jlem ^ . 13. ego sum apud te. Gr. ego sum in terra, R.

Rom. Amb. G. C. ego sum apud te in terra,

EX PSALMO XXXIX.

f . 2. Exspectans exspectavi Dominum. A. sustinens

sustinui Dominum. f . 4. Videbunt multi. A. Videbunt justi. f . 7. aures autem perfecisti mihi. A. R. Rom. M.

Amb. corpus autem perfecisli mihi : juxtaGr. hic et

in Epist. ad Hebr. x , 5. f . 0. in medio cordis mei. M. in medio ventris md. Et

sic Hebr.. f . 10. Annuntiavi. A. R. Rom. M. G. C. Benenuntiavi.

FavetGr. ^.11. justitiam tuatn. A. Amb. G. juxta. Gr. justitiam

meam. f . 12. semper susceperunt me. M. semper snscipiant me. Hebr. jugiter servabunt me. f . 18. sollicitus est mei. A juxla Gr. curam habebit

niei. Ilebr. sollicitus erit pro me.

EX PSALHO XL.

f .Z.et beatum faciat eum in terra. R. Rom. et bea- tum faciat cum , et emundet in terra animam ejus. Sic eliam G. et C. nisi quod G. habct, entundet de terra. C. aulem post faciat eum , addil m terra.

llcm f . 5. m animam inimicorum ejus. A. R. Roni. G. C. juxtaGr. in manus inimici ejus. M. in manibus ini- micorum eitis.

f .1. Et si mgrediebatur ut videret , vana loqtiebatur, cor ejus congregavit, etc. Egredicbatur foras , et lo- quebatur, elc. A. R. Rom. G. C. Et ingrediebantur ut viderent , vaua locutmn est cor eorum , congrega- veruntf elc. Egrediebanturforasy el loquebantur, eic.

f . 8. in idipsutn. R. Rom. G. G. simul. Item f . 8. Adversum me susurrabant. R. Rom. G. C

7)1 unum susurrabant. f .9. cotistituerunt. A. disposuerunt. R. Rom. math

daverunt. f . 10. magnificavit super me supplantationetn A. R.

Rom. Amb. G. C. amptiavit. M. adamptiavit. A. su-

per me catcanewtu R. Rom. M. G. adversus me sup^

ptantationem. f . \^. Fiat , fiat. A. et dicet omms poputuSf Fiat^

fiat.

EX PSILMO XU.

f .\. intettectus filiis. Core. A. juxla Gr. m Jntelie'

ctum fitiis Core. f .Z. ad Deum fortem vivum. Yox foKtem abest ab A.

R. Rom. M. G. C. ei a Gr. At Amb. habet fon-

tem. f . 4. panes. A. M. Amb. C. panis. Sic etiam Gr. et

Hebr. f . 5. sonus epuiantis. A. Amb. soni fes&vitatem cete-

branlis. Gr. iixov eo^i;6vT«iy, soni jesta celebrantium.

Hebr. multitudinis festa celebrantis. f .6. quoniamadhuccotifitebor illi. A. R. Rom. M.

G. C. et Gr. carent voce adhuc : qasB eiiam deest

in plerisque libris t . 12, et in subsequenti Psal.

t.5. f .T.et Deus meus. Particula et abest ab A. G. et

Gr. Item f .1. Ad meipsum R. Rom. A meipso. iiemf . l.memor ero tui....amontemodico. A. memo*

ratus sum tui^Domine.... amonteparvo. Gr. /jnxpoO. f . S. Otnnia excelsa tua A. Omnes suspensiones tum.

Gr. fuxsupvxfiMi 9o\t. Hebr. gurgites tui. Item f. 8. tran&erunt. A. G. ingressi sunt. Gr.

iOiXBov.

f . 9.et nocte canticum ejus. A. R. Rom. G.G. ei noete

dectaravit. Gr. S^Aeovcc , declarabit. f • 10. Post obtitus es mei , additur in A. R. Rom.

Amb. G. C. quare me repulisti ? t . 11* dum confrmguntur. k. C. favente Gr. dum

confrinmt. Item 7. 11. tntmfct md. Hae voces absunt abA. R.

Rom. G. C. et a Gr. Habet illa M.,8ed istis caret,

9t<i.lrt6tf^nl me. f . 12. salutare. A. et Gr. satus.

EX P8ALM0 XLII.

f »i. et discerne causam meam, G.etdiscemejustitiam

meani. f . 2. Deus fortitudo mea. A. R. Rom. Amb. G. C.

Dmis meus fortitudo mea.

EX PSALMO XLUI.

f • 3. afflixisti populos, A. infirtttasti populos.

f . 10. «I non egremeris Deus. G. C.et non progredieris.

Yox autem Deus a Gr. et Hebr. abest, et a G. Golb.

Ger. ^ . 11. post inimicos nostros. A. R. Rom. M. Amb.

G. juxla Gr. pras inimicis nostris. f. 13. m commutatiotdbvis eorum. A.injubitatiotti-

bus eorum. Favet Gr. h xou a}.aXa7/jM9iy axn&v. Sed

quidam veteres libri, anoi.ffi(xav*. f . 22. mortificatnur. R. Rom. Amb. G. morte agici-

mur, M. morte affUgimur.

EX PSALMO XLIV.

f . \. qui eommutabuntur. A. G. G. quce commutabun* tur.

f . 6. Sagittx tum aculce. A. sa^ttce tuoe acutmpoten^ tissitnas. R. Rom. M. G. C. juxta Gr. potenttssime.

Item f . 6. tn corda. A. R. Rom. G. Colb. juxta Gr. in corde. Et sic Hebr.

f . 7. virga directiotiis. R. Rom. M. G. C. t^tr^a recta est.

^ . 9. a dotmbus eburtteis. G. C. a gravibus eburnm. R.M. agradibus, etc. Erralum ex errato. Nam Graece csl ocTcd /9af»e(dv : quod Lalinus interpres verbi am- bignilaie deceplus verterat, a gravibus : cum fiAptii apud Palaestiiios iKcerenlur domus magnae, in mo- dum turrium sedificalse, teste Hierou. iu episu 140.

S5

VARIANTIA IN PSALTERIIS.

34

Gi iii Jeremiae ivii. etOseae tiii. Eadesi tox babe-

tur in Psal. ZLvn, 4, 14. f , 40. circunuiata. A. R. Rom. M. G. C. drcumanu'

cta. y . 42. Et coHcupiicet. A. R. Rom. M. G. G. juxta Gr.

Quoniam concufrivU* % . 15. omnes divitis plebu. Vox omnes abest ab A.

M. G. C. Car. Colb. Gal. a Gr. et ab Uebr. t . U. /fto regis. R. Rom. /S/to? re^m. ^ . 18. Memoree erunL Car. Ger. Gal. juxla Hebr.

jrmor ero. Et sic Hieron. in epist. 140.

BX PSALHO XLV.

f,\. filtts Core. A. G. C. juxU Gr. ffro filiis Core. t . 4. ami€B earum, A. R. Rom. Amb. G. C. aquas ejus, y . 5. Fhamms impetus Mficat. A. juxU Gr. Flumi-

ms impetus UBtxficant. Hebr. Flumims divisiones lai'

Uficant. f . 6. Deus mane dilucuto. A. R. Rom« C. Deue vuUu

suo. G. Deus de vultu, Gr. r^ tr^^ , nec addit

suo. M. i>m a maluftfio tit nuilultnum, f . 7. dedU vocem suam^ moia est^ eie. A. R. Rom. M.

Amb. C. iledit vocem suam Aitissimus , el mota est^

eic. G. Excetsus^ et mota efl,etc. f . 10. uique ad finem terrte. A. R. Rom. M. Amb.

G. C. juxia Gr. usque ad fines terrm.

BX mLMO XLVl.

^. 1. pro Core. A. G. C. Car. joxla Gr. pro fiim

Core. f , 5. DomtnM excelsus. R. Rom. Deus summus. Iiem f . 3. super omnem terram, R. Rom. superomnes

deos. f . 6. in jubiUuione. G. C. in strepitu. f. 8. psaUite sapienter. A. psaUite inteUigenter. Gr.

ffvMTAs* Hebr. erudile» f . 9. RemabU Deus super gentes. R. Rom. M. G. C.

Coib. Regnavit. A. R. Rom. M. C. Domiuus super

omnes gentes.

BX PSALMO XLVII.

f . 5. Fundatur exsuluuione. K. R. Rom. M. C. Di7a*

foiis exeuUationes. Amb. dilaUms exsultationem. Gr.

B^« radicans exsuUalione. kem t . 3. moiu Sion. A. G. C. juxta Gr. montes

Sicn. f . 4. in domibus ejus, R. M. in gradibus ejus. Rom.

G. C. in grambus ejus. Sic Amb. ut ex inierpretandi

ratione patet. Gr. iv xoiu /SApcviv. Vide supra in

Psal. xLiT, 9. Itero f . 4. cognoscetur. G. C. et A. in aliquol MSS.

cognoscitur , sive dignosciturt tempore praesenti ,

joxta Gr. f . 5. reges lerrm. Vox terrce abest a Vulgata in MSS.

Colb. et Gr. Conrer Hieron. cpist. 135. f . 10. in medio templi lui. A. juxla Gr. in medio po-

puli ttd. M. G. in medio plebis tum, C. in templo

sancto tuo. Varielas ex arfinitale Tocum voco^ et aceoO. f . 12. filiee. Juda. A. in MSS. et Amb. C. juxla Gr.

fiHfe iudacs. f . 14. domos ejus. R. Rom. M. Amb. C. gradus ejus.

G. turrem ejus. Gr. ra^ fioLptii : id est excelsas et

turritas domos, ait Ambrosius. Vide Psal. xliv, 9. 7.15. Deus, Deus noster. Vox Deus non repeli(ur in

A. R. Rom. M. G. C. neque in Gr.

EX PSALMO XLVHl.

f . 4. prudenHam. A. inleUigentiam. Gr. auvcatv.

f .9. et laborabit. A. H. Rom. G. C. juxta Gr. el la-

boranrit. f . iO. et vivet adhuc in finem. Vox adhuc abest ab

A. R. Rom. M. G. C. et a Gr. f . 12. vocaverunt nomina sua in terris suis. A. R.

Rom. M. Invocabunt. M. Amb. Invocaverunt. G. C.

invocavit. A. R. Rom. M. Amb. G.C. nomina eomm

in terris ipsorum. Hebr. vocaverunt nominibus suis

ierras suas. f . 14. compUicebunt. A. R. Rom. G. C. benedicent.

M. bene prosperabuntur, Gr. tvW/^ixowiv. f • 15. mors depascet eos. A. mofs pastor est eis. Gr*

«ei/ueycZ ffVTOv^y pOSCet COS.

Ilem f • 15. Et domnabuntur eorum. R. Ropi. G. C. Et obtinebunt eos.

liem f . 15. in inferno a gloria eomm, R.^Rom. M. tit inferno^ et a gtoria sua expulsi sunt, G. in inferno a gloria eorum, et a gloria sua expuisi sunt.

f . 18. cum interierit, non suniet omnia.'A. R. Roro, Amb. G. C. juxta Gr. non cum morieturj accipie* omnia, M. nondum morietur, reciniet omnia.

Item f . 18. gloria ejus, R. Rom. M. Amb. G. C. gio- ria domus ejus.

EX PSALMO XLIX.

f . 5. sanctos ejus, G. filios ejus.

Item f . 5. qui ordinant. R. Rom. ^t ordinavemnt.

A. qui disponunt. i.l.el loquar. A. juxla Gr. et loquar tibi. 7.17. odisU disciplinam. A. odisii emditionem, Gr.

tteciSc^Kv.

f . 19. concinnabat dolos, A. amplexa est dolosilatem.

R. Rom. M. C. Hebr. concinnavU dolum, f .%{. ExistimasU inique, A. iuxia Gr. Suspicatus e$

inimiitatem, R. Rora. M. G. EjistimasU iniquilatem. Item j .^i.et statuam contra faciem tuam,k,constituam

tCj etc. R. Rom. et statuam t7/am, etc. G. C. ei sia-

tuam ilUi, etc. M. et statuam contra faciem tuam peC'

eaUi tua. f . 22. nequando rapiat. A. G. nequando rapiat sicut leo,

BX PSALMO L.

f . 5. contra me est semper. A'. R. Rom. coram me est

semperjv6m6ytfu\) : eauem vox quae insubsequenli f • f . 7. concepit me mater mea. A. maler mea mein utero

almt, R. Rom. M. Amb. peperit me mater mea, Etsic

Hebr. In Gr. cst iKloorioi ^u, t • 10. Auditui meo dabis gaudium. Gr. sonat, Audtre

mejacies exsuitationem. t . l5. Docebo. A. Rom. G. C. Doceam. 7.19. Deus non despicies. A. R. Rom. M. Amb. G.

non spernit. G. non spernet. Gr. i^ovScv«Wcc.

. BX PSALMO LI.

f . 3. Quid gloriaris in maliiia, qui potens es in iniqui- tate? Tota die^ etc. A. Quid gtoriatur in matitia , aui potens est? In imquitate tota die, etc. H. Quid glorta* tur in matiiia^ potens iniquitate tota die?

f . 6. verba prmcipitationis. A, verba submersionis.

Itcm f , 6. lingua dotosa. A, G. H. juxla Gr. et Hebr. linguam doiosam, R. Rom. in lingua dolosa, C. tit liuguam dolosam.

f . 7. destruet te. Gr. sonat, destmat te.

llem f . 7. evellet te et emigrabU te. G. H. eveltat te et «mt^r^/f^.-juxtaGr. .

^ . 11. bonum est. A.jucundum est, Gr. x?^ot6t.

EX PSALMO Ltl.

t . 2. Coryupti sunt. Gr. sonat, Cormpemnt.

jtcm f . 2. in iniquitatibus, R. Rom. G. G. in volun-*

tatibus suis, f . 5. ut cibum panis. A. in cibo panis. Gr. cibo patds. f . 6. ossa eomm quijiominibus placent, R. Rom. M. G*

ossa hominum stbiplacentium, G. consilia hominum

sibi placemium. f , 7. cum converterit. A. C. juxla Gr. in avertendo. M*

tit convcrtendo, R. Rom. G. dum avertet, H. dutn

avertit. Item f . 7. exsullabHJacob, et lcstabitur^ etc. M. G. C.

exsultet Jacobf et tastetur, etc.

EX PSALMO LIII.

f . 3. judica mc*.R. Rora. M. G. C. tibera me. Hebr.

ulciscere me. f , 7. Averte mata. G. Avertit maia. Gr. ecTroffrpi^sc. H.

Converte mala. Hebr. Redde mata. f . 9. despexit. A, R. Rom. M. G. G. respexit.

EX PSALMO L)V.

^ . 2. Exaudi. H. Inauri. Sic etiam in Psal. cxxxix.

f.l. f , 4. dectinavemntin meiniquitates, A. G. C. juxtaGr.

decUnaverunt in me iniquitatem, Hebr. projeceruni

super me iniquilatem. Item f . 4. motesii erant mihi. A, adumbrabant me:

mutato videlicet <ycx«TOtfv in iTceax&Touv,

8S

LOGA tt ^kim

36

^ . 9. gttt salmn m ftdu A, R. Rora. iuxta Gr.^'ifw

«a/vttm facerel. C. fofta^ J . 10. PriBcipila. A. Sttfrm^-^^. ^ . 13. maledimset mifri. A. €xprohra$$et mihi, H.fm-

properassel mihi. Gr. o^vffSiffi /xc. llem t . 13. Ahscondissem mc/br«/fln. A.R.Rom. M,

G. C. absconderem me utiaue : jaxta Gr. f . Id. Fenia/ monsuper illos.G. Posuitmortem super

illos. llem f . 16. ru;auif]VEtn habitaculis eorum. A. R. Rom.

M. G. H. C. juxta Gr. nequitia in hospiliis eorum. f . 17. salvabit me. A. R. Rora. M. G. C. joxia Gr,

exaudivit me. ^ . 19. inter multos erant mecum. A. M. juxta Gr. tn

muitis erant mecum. f . 20. Exaudiet Deus. A. H. Exaudiet me Deus. llcm f . 20. qui est ante sacula. U. Bom. qui est dnte

swcula, el matiet in ceternum. } .^. ab ira. A. prce ira. liein f . 22. Jf o//t7t sunt sermones ejus. R. Rom. M.

MoUierunt sermones suos. G. H. C. Moilierunt ser-

mones ejus. f ^ 25. cttram ruam.R. Rom.H. G. C* cogttatum tuum.

H. cogitationem tuam. " ^ . 24. ui puteum interitus. A. tn puteum comtptionis.

Gr. iutfOop&i»

EX P6klM0 LV.

j^ . 3 ct 4. lota die : quoniam multi beliantes adversum me. Ab altitudine diei timebo, ego vero, elc. A. R. iftom. G. juila Gr. totadie^ ab aititudine (Uei :qu&' niam multiqui debetlant me timebunl : ego vero, ctc. fiic eliam G. nisi quod omillU ab altitudine diei. At M. Iinbet sic, tota aie : ab altitudine diei non timebo , quoniam muiti qut debeilant me, ab aiiitudine Dei non timebB^ quia ego in te sperabo. H. tota die. Ab aiti- tudine dierum non timebo , quia multi qui debetiant me, timebunt.

f . 5. sermone» meos. R. Roro. G. H. sermones meos tota die.

Jf . 7. InhabitabuHt. A. Incoient* Gr. napoixijffouffcv. tem ^ . 7. Sicut sustinuerunt animam meam. A. Sicut tustinuit anima mea.R. Rom.G. C. Sicut exspectavit amma mea. M. Sfcu< exspectaverunt animam meam, Gr. sonat , Sicut sustinui anima mea. f . 8. popuios confringes^ A. H. populos deduces. 6r.

xar^cc;.

f . 9. poMuiMi. R. Rom. G. po<ttt.

y . 10. Ttttic convertentur. A. R. Rom. Convertantur :

omissa partieula Tunc^ quie abest etiam a G. C. Gr. f . 12. laudationes tibi. A. iaudis titn. R. Rom. M. G.

C. laudationis tibi : juxta Gr. . ^ . 13. et pedes meos a iapsu. A. R. Rom. C. Oculo$

meo$ a iacrgmis, et pedes meos a iapsu,

EX PSikLMO LVI.

f . 2. sperabo. Rom. G. spero.

EX PSALMO LT11.

f . 3. concinnant. A. cowiectunt, Gr. ^u/AnXlxowty. H.

complectuntttr. f . ^. et venefici incaniantis sapienter. A. juxla Gr. et

medicamenti medicati a sapiente : et sic fere H. At R.

et veneficia quce incanlamur a sapiente. G. C. ct ve-

nefid qui incantantur a sapiente. Sic eiiam M. omisso

et. f . T.conterH. A. G. H. C. juxta Gr. contrivit. llcm f . 7. confrivget. A. G. H. juxta Gr. confregit. f .S. ad nihiium devenient. A. H. Spernentur. Gr. iltoxy

f . 9. cera muB fiuit. A. R. Rom. G. H. C. juxta Gr.

cera liquefacta. f . 10. Priusquam inteiUferent spince vestrce rhamnum.

A. R. Rom. H. C. Prxusquam producat. A. H. spi-

nas vestroi rhmnnus. R. spinas vestra rhamnus. Rom.

sptnai vester rhamnus. C. spince vestrce rhamnum. M.

G. Prius quam producant. M. spinfB vestrce rhamnum.

G. sjnnas vestras rinus, Gr. np^ xov tjwUvai x&i oxav-

Ok« h/i€»v Ti^v pA/AJov. Hebr. Antequam crescant sptnce

tcstrce in rhamnum.

llcfii f . 10. rfc in #« ahovha em. A. imHfukm in ira combibet eos. Gr. xaTaTc/sTecc l»/ui«f . ^. absorMiit^s.

t . 14. cnm viderit vin4i€tam. R. lUm.C.C. jutflaGr! cttm viderit vindictam impiorum^ etc.

^ . 12. Mtique est Deus. G. et vere m &em.

EX PSALMO LVra.

f . 4. ceperunt ammam meam. A. venaH 9unt animam meam. Gr. WTj^cwaav. R. aucupawrmt. R^m. G. C. occupaverunt. m. captavemnt. Hel^. imkUaH $unt aninue meo!.

f.^.et direxi. A. in edilis, etR. Rom. et4triaebar. A. in MSS. ct G. C. et dirigeiHnn. ^^

f . 7. Coniwr(«i/ttf . • . • . fmtfentur. A. Ctmvertan- tur. • . • . paiianfur. Pavei flebr.

f.9.ad nihHmn dedutes. A. R, Rom.M.€. H. proni' hHo habebis. Gr. ^ov^tv&nt;. Hel»r. nr^anfM^.

f . 10. quia Deus. R. Rom. M. juxla Gr. ^utaftt Deus.

j . 12. Deusoetendet mihi superinimkos nifw. A. Dei^ meu$ denmstravH mifii in inimids meis.1\. hom.Beus meus, ostende mihi bona inter inimieosmeos. M. Deus meut, ostende me inter inimicos meos. 6. Deus meus ostendit miM inter tnimic&s meo$,

Item f . i^. nequando 'O^iiviscantur popuH mei. A. R. Rora. M. G. H. C. juxta Gr. nequando obHviteuntur iegis tucB.

Item f . 12. et depone. A. et dedue. R. Rom. M. G. H tt destrue. Et sic Bebr. At Gr. xat xaTAyoyt.

t . 13. sermonem labiorum, eic. R. Rom. sermotabio' rum, eie.

ftcm t . 15. Et de exseeratione. A. Et de maledieto.

liem f.iZei 14. annuntiabuntur inconeummatione:in tra consummationis. A. jiixta Gr. annifiift"rtwn/ttr con- ttnnmativnesy in ira consunmationis. R. Rom. com- petlanlur in ira consummationis. M. compelientur in eonsummatione^ in ira consummationis. G. {^onvetten- tur : consumantur in ira consummatiotds. H. convet- lentur in consummatione : consummatioin^ eonsum' mationis.

llem f.H. qma Deus domtnabitur Jaeob, et finium lerrce. H. juxia Gr. quia DensJacob dominatur finium terrm. '

EX PSAL1I0 LIX.

f .2. et SobaL A. R. M. G. H. C. juxta Gr. et Syriam

Sobat. Ilem t . 2. e/ percussit Idtxmceam in vatie. A. Rom. et

Hebr. et percussit Edom in valte. G. C. juxla Gr et

percussit vallern^ Car. et percussit in valie. f . 5. »fno compunctionis. A. vino stimutationis. Hebr.

vino c&nsopiente. t . 7. diiecti tui. R. Rom. eiecti tm. t . 11. m cititatem munitam. A. M. G. H. C. Juxta Gr.

tn cimtatem circumstantice. f .13. quia vatia. A. R. Rom. M. G. H. C. Car. C(»Ib.

Ger. juxta Gr. et vana.

EX PSALMO LX.

f . 5. Inhabitabo. A. Jnquitinus ero. Gr. 7ra/»txi5<y«. t • 7- "«2«^ in diem generationis et generationis, R.

Rom. G. C. usque in diem smuli et scecuia. ^ • ^- J*^»»""^'- A. R. Rom, G. Permanebit : juxia Gr Itern f .8. quis requiret. A . quis requiret ei. R. Rom, II .

juxia Gr. quis requiret eorum. G. quis requireteum.

EX PSALMO LXI.

♦ . 2. saiutare meum. C. paiientia mea.

f . 4. irrtttrts in hotninem. A.juxuGr. apponilissuper hommem. '^

Item f. 4. interficitisuniversivos. A. interfitnte omnes, R. Rom. G. C. interficitis utiiversos. M. interficitii onmes vos. Amb. interficientes universos. Gr. fove^Tc

wavTe^.

f . 5. pretium meum. A. R.Rom.M. G. H. C. honorem

meum. Gr. Ti/xy^v /wu. t . 10. in idipsum. A. in unum. ^ . 1 i . « affluant. A. Amb. G. si fluant, Gr. I<b /»».

EX PSALMO LXII.

f . \Siiivtt in te. A. H. juxU Gr. Sithit tlbi. npm f . 2 quam tnuliipliciter. H. quam sitnpiiciter. *»• ct labns exsttltationis laudabit o$ meum. \. R«

VARUNtlA lifPSALTERIlS.

Uom. M. G. B. C. juxla Gr. it tabia exsultaiiomi

gm4akmUnommtmuH. t . 7. meditabor, A. Medltabar. t . li. oftKnMrmm «<. A. oj^Utum etl. G. o^mstim

esir.

EX mLKO Lxin.

* . ^ cM dei^rHw. A. Rdia. G. H. C. dmn tribulor.

I . S. 0 Mfioetite. M. • converiattone.

} . 6. Narraverunt. R. Rom. G. H.C. Disputmmmt.

t . 7. MteerwU serutmtet ocrutinio. A. defeeeruni eeruimues §erumiioue$. R. Row. M. defeceruut icru- tantes scrutinium.

hem f.l.adeor uUum. A. C. C. juxta Gr. e/ eor o/rimt. El sic habebal Vulgala in Car. Colb. Gal. Ger. Favel Hebr. In qw) legliur, et eorde profundo» Glossa iii Psalleriis Colb. el Ger. id inlerpretatur de diviniute ooeulta in Cbrwio. Denique ililarii exposilio esl, aecedente homine eordie atti.

f. 9. et infirmatm $unt eontra eot lingua eorum. R. Rem. €. ef pr o nikUo hakuerwH eontra eoe Imgum inmrum. G. et pro nikilo habueeunl eum^ et in/imiata jmH mper iptoe Hnguw eorum. Gr. soiiat, Pro nilttlo kakueruni emn Ungue^ eormn.

EX P8ALH0 LXIT.

f . 1. Jeremue H E%echielie poputo tramnttgrationii^

eum ineiperent emre. Id tolum a Gr. abest. Al ejiis

loeo 4. prspftsrl, Jerenme ei E%eehieti$ ex populo, ete.

C. Jeremiee ei E%eehiel de verbo peregrinatumu,

quando indpiebam profided. G. UremuB et Exechtei

profeeiimue. ^ „ ^

t : 2. in Jerueatem. Id abesl a Gr. et Hebr. > . 7. m mriuu tua. A. in fortimdine sua. ilem. f . 7. aeeinetue poientia. A. etreumemcme m

poienimu, f . 8. profundum maris. A. R. Rom. M. G. B. C.

fundum mark. Gr. «0««. liem ♦ . 8. sonum ftuctuum ejus. Ad bac verba ad-

dit A. 4fm» euf^* R. Rom. M. G. C. quis eusti-

webit. t . 9. terminos. A. R. Rom. M. G. H. C. finesterrm. f . 10. preeparatio ^us. A. R. Rom. M. G. H. prm-

paraliotua. ^ ^ . .

f7ii. Rivos e^. A. juxlt Hehr. SuUos efus. In

Gr. est t0W MmMt» ^ „ « r. ,

Ilem t . li. fii eHUieidiis ejm. A. R. Rom. M. C. m

9iU6eiiii$ mtt. Item t • **• ^tabiiur germinane. A. R. Rom. M. G.

fl. C. tmiabiiur cum exoriOur. „ ^ „ ^ . f . 45. spedosa deserti. A. R. Rom. M. G. MsC. /Ifiei

deeerH. Gr. Ipn, moji/et.

EX mLVO LXt.

y . 4. ftomtm tuo. A. R. Rom. M. H. 6. C. addunt

A/<tMfm€. , j o n «* n

f . 6. in fiuttdne perlransibunt peae. K. liom. n. y.

C. et ftunma G. perfransiw pede. C. p«-(ran«/ perfe. ♦ . 7. flm domina/i«r.-.-. in mternum. Gr. sonal, ttui

i/omimi/iir. • . • . smcuto. El eIc Hcbr, Ilem t • 7- 9"* exnsperant. A. amartcant. n. nom.

M. H. C. fi*i in «ram provocanl. G. <?wi eokicer^fln/.

Sic variaot ad idem verbum in Psal. lxvii, f ^i,^i

aliis locis. t . iO. f«ng no$ examinastt, sicut examinatur argen-

tum. A. juxU Gr. ignisti nos, sicut ignitur argen-

t . ii. tnrforw nostro. C. in conspectu no^ro.

% . IB. ctmi incenso arietunu A. R. Rom. M. U. n. i^.

iiista Gr. <?tim ineenso et arietibus. . , ^

t V 48. non exaudiet, A. G. C non exaudtat : juxto Gr.

BX PSAUIO LXVI.

t . 2. el misereatur nostri. IIoc abest ab A. Gr. et

flebr. t 5. judieas. • . • . dirigis. M. juxU Gr. judieabis. • . • . dirteet. G. H. fudicabu .'.'. diriget.

EX PSALUO LXVIl.

f . 5. tioi/ )Im« cera. Gr. sonal, tici*/ /i<yue/i( cera.

f . 4. I(( /tftri emtetdur. A. )uxte Gr. (ElTj^/cciai*

deniur. iiebr. lcetentnr. f . 7. Dm ^tti inhaifitare farff. me nout Aog.lnfr*

liaberi (autum, Detit habitare facit. Ilein t • 7. imittt morrt m domo. A. imftit mo/(i in

domo, R. Rom. G. G. unammts in domo, f . 9. a fade Dd Sinai, a fade^ ete. A. R. Rom. G.

H. C. a fade Dd. Mons Stna a f%ide, eie. U.afade

Dd qui est in Sinaf a facie, elc. f . 10. segregabis. A. n. Rom. M. eegregam. G. te-

t. H. pauped. R. Rom. pouperet.

t . 13. ditecH, dilecti. R. Rom. M. €. R. G. dnecti,

semel (antnm. t • i4. in/er mediot c/erot. G. in mecfio sorlitm. nem t • l^* ^ posieriora doni e^s ibi pnMore imri.

A. et inter seaputas ejus in viriditate atm. t . 15. coelestis. A. juxta Gr. vnperemtesth. f . 16. tnons Dd, mons pinauis. A. R. Roffl. M. G.

C. montem Dd, montem ttberem. Item t • i6- mons coagulatus, mons phtgnis. A. G.

montem incaseatum, montem uberem. H. moNt eon*-

secratus^ etc. t . 17. utquid suspicamini. R. Rom. M. ^. utquid

suspidtis. G. utquid eEstiniafis. Item t . 17. mons in quo. A. G. numtem fn ^o. f. 19. Ascendisti. R. Rom. juxta Gr. Atceni/ent. <;.

H. Ascendit. Kem ^ . 19. eepitli etrp(fvi/mem, aeeepisti doua iu ha^

mimbue. R. Rom. C. captivam dumt eaptimiatem. G.

H. cepil caplivilatem. R. Rom. H. C dedit dona ho-

mltiibus. G. accepU dona tn Aomiffeiti. M. In kominee»

Gr. ivavOpcbnw.

llem t • 10 et w. inkakHare Deminum Deum. BenM>

ctus Dominus^ etc. A. R. Rom. M. C mkabOare Do-

minus Dcils benedictuSf benedictus Domintis^ elc. Ilem t • ^O. salutarium uoslrorum. A. sanitatum no^

strarum. R. Rom. M. salutaris noster. t . 21. Et Domini Domini exitus mortis. A.H. Rmn.

C. H. et Gr. nonnisi semel habent Domini. At G.

et Domitii exilus Domini mortis. f . 25. eonvertam, convertam in^ ete. A. R. Rom. G.

H. C. convertar, converlar in^ elc. t • 24. ti( inUngtiatur. R. Rom. </ofiec fnffnpmifiir. t . 25. Yiderunt ingressus tuos. A. R. Rom. M. Vftl

$unt gressus lui. G. H. Yisa sunt ifinera tua. YiilgiU

in Car. Colb. Ger. dderunt ingressus tui. Item f. 25. ingressus Dd md. A. M. gresstts Ddmd.

G. n. itinera Dd md. Item t • 25. regis md. Vox md abest ab A. R. Roro.

M. G. H. C et a Gr. Item t • 25. qui est in sancto. R. Rom. addunt ipm$.

G. addit eit. Item t . 25. juvenctdarum. G. tnrgiimm. t . 28. adolescentutus in mentis excessu. A. adoieseen'

(ior in ect(ati. R. Rom. M. C adotescentior in pa-

vore. C de adoleuentia in pavore. H. jttntor tn

pavore. t . 29. virtuii tum. A. R. Rom. M. G. C Car. Colb.

Ger. viriuiem tuam. t* 31. feras arundinis. A. juxtaGr. fertft eatami.

Hebr. besiiam calami. R. Rom. C ferot dtvarmn.

M. 11. feras silvce. G. bestias divm. Itcm t • 31. in vaccis. A. R. Rom. M. C H. G. inter

vaccas. Item t . 31. tt/ excludant eos. A. R. Rom. M. «( ex-

ctuaantur H. G. H. C ut non exchidantur. Gr. tion

excludantur, omissott(. f. 32. manus ejus. M. manut nmt. Gr. manttm

suam. f . 54. tfoei sum. A. R. Rom. G. H. C. wcem $uam. 1(em t • ^^* P^^^ ^o^^ virtutis, in G. additur, Au«

4iam voeem e;ttt, vocem mrtutis. EX PSILMO Lxvi:i- t . 5. tunc exsolvebam. H. tunc exsolvere repetebar. f . 8. opertti/ confiisio. A. operuir irrevercul.a. A. li,

llom. M. G. H. C. operia'( revercnlia.

8f

LOCA IN PSALMIS

10

t . 9. EaUraneM. A. jaxia Gr. Menaiui. H. Hebr.

AUemu. R. Kom. M. G. C. Exter. liem f.9.et pere^rinu: A. R. Rom. M. G. H. C. el

hospes. ^ ^

f . 15. /09iie6ait(ttr. A. irmltabaut. R. Rom. M. ex^-

cebantuT. G. H. deirahebani. f . 14. oraihnem meam. A. juxta Gr. ora/tone mea. f . 15. «1 ftofi infigar. A. R. Rom. M. H. ut non

inhteream. ^

t . 16. neque wrgeai. A. juxUGr. neque eoarclei. G.

H. neque contineai. C. negue aperiat. Hebr. el nofi

cortmel. t . 17. rei|»ee in me. C. convertere in me. ^.21. impropertttmexipeelovfl. C. tmproperitfmm-

linttil. t . i8. tn juui^am tuam. A. G. C. Colb. Ger. GaL juxla Gr. t n justitia tua. f . 50. sa/tt< Itto Deu9 nucepit me. A. R. Rom. G.

H. C. el salM Vtt/luf lui, Deus, suscepil me. t . 51. nomen Dei. R. Rom. juxta G. addunt, mei. y . 54. tton despexii. M. non annuUavit. Gr. i;<»u2^vo*9sv. ^ . 55. el omnia reptilia in eis. R. Rom. M. G. C. el

omnia quee in eis sunt. H. et omnia repenlia in eo.

Hebr. el omnia ^ moventurin eis. f . 56. civitates Juda. R. Roni. M. C. Car. Colb. Ger.

Gal. dmtaies Judce. G. juxta Gr. civitales Judcece. El

sic A. iu MSS.

EX PSJLLMO LXIX.

^.1. quod sdvum fecerit eum Dominus. Rom. C.

Gar. Gal. juxta Gr. eo quod salvum me fecii Do-

minus. f . 2. Deus. Rom. G. Domtne Dett<. C. Donnne Deu$

meus. Item f . 2. Domine, ad adjuvandum me festina. Hanc

partem omitluiit A. G. C. ci Gr.

EX PSALMO LXX.

f . 1. /n le, Domine, speravi. A. R. Rom. M. C.

Deus, in ie speraviy Donune. G. Domine Deus^ in ie

speravi. f . %. os mettm laude. R. Rom. M. G. C. addunt

iua. EtsicHebr. Ilem f .^.ut cantem. A. nt Itymnodicain. R. Rom. M.

G. «I possim cantare. G. ut benedicam. Item f . 8. ma^nilttdifiem tuam. A. G. jaxta Gr, ma"

gmficeniiam tuam. f • 10. inimd md mihi. R. Rom. inimici mei mala

ndhi. ^ . 15. detrahenles animai mece. A. eommillenles ant-

mani meam. f . 14. sperabo. A. R. Rom. M. C. in te spcrabo. ^ . 15. Utteraiuram. A. R. Rom. G. M. C. negotia"

tionem, sive negotiationes. Gr. rzpayfMxtixs. Item ^ . 15. in poten^ Domini. G. in ^oicntia tua^

Domine. Gr. l^taMtswc.^iebr. in forltludine. Car.

Colb. Ger. Gil. in pofejiliafn Domini. ^.21. magnificentiam tuam. A. R. Rom. lil. G. C.

juxta Gr. justitiam tuam. M. addit, super me. Item y .21. consolatus es me, R. Rom. M. C. exhor--

tatus es me. in Gr. esl iwptn&UvKit verbum ainbi-

guum, guod aliis ilidem locis vnriclalem paril. Ilic

porro M. addit, et dc abyssis terrai iierum reduxisii

me. Simiie additainentuin exslat apud G. C. f . 24. mala mi/ii. G. C. animam meam.

EX PSALMO LXXI.

2. in justiiia. R. Roin. G. in tua justitia. . 5. pacem popic/o. R.Rom. M. G. C. ct Gr. ad« dunt, itto.

Icin ^ . 5 et 4. et colles justiliam. Judicabit, etc. R. Rom. C. et coUes justuiam. In sua justilia judi- cabit^ cic. G. jiixla Gr. el coUes. In justitia judi- ; cabit, etc. Hujus lectionis meminit Aug. Enarr. in Psal. Lxxi, n. 6. f . 5. in generatione et generationem, A. juxta Gr. generaiiones generationum : omissa prxpositione tn. Et sic liabebat Vulgata in Car. Colb. Ger. Al. R. Rom. G. tn saculum saculi*

f . 7. auferatur luna. A. R. Rom. M. 6. C earfoUolttr

/ttna. f . 11. reges terrm. Gr. nunc, ei Yolgata in libris Car.

Colb. Ger. Gal. caret voce terrm^ quam ut soper-

fluam deleverat llieronymus , juxu Epist. 155. ^ . 14. el honorabile nomen eorum eoram iUo. M. et

prasctarum nomen ejus coram ipds. t . 15. el adorabunt de ipso. A. R. Roro. M. C. Car.

Ger. juxta Gr. et Hebr. ei ora6iini. M. pro ipso. G.

pro eo. f . 16. el fiorebunt. G. el fioriet. C. ef fiarent. f . 17. nomen ejus R. Rom. G. addunt, el ante lunam

sedes ^us. M. et ante lunam in soBeuta seeeutarum

sedesejus. Item f. 17. magnificabunt eum. M. beatificalmfU

eum. ^ . 19. majestatis. A. G. jnxta Gr. glorim : el sic in-

fra loco maiestate^ habent gloria. Item f . 19. m cetemmn. A. R. Rom. M. G. C. Gr.

addunt, et in swculum sceculi.

EX PSALMO LXXII. *

f . 4. non est respectus morti eorum. A. in MSS. et R.

Rom. M. C. non esi dectinatio morii eorum. G. noa

est requies morti eorum. Hebr. non cogilateruni de

morte sua. Amb. non est reclinalio, ctc. Item f . 4. tn plaga. A. infiagello. G. in peena. t . 6. supcrbia. M. superbia eorum in finem. j . 7. ProdiiU A. juxla Gr. Prodiet. G. Exiet. Itcm. f . 7. in affectnm. A. R. Roin. M. Amb. tn

dispositionem. G. C. in disposHiotie. Gr. (c$ ZvkSwv». f . 8. ne^ttiltam. Gr. sonat, in nequiiia. Item f . 8. in exceiso. A. juxla Gr. inaiium. Rom. G.

in exceisum. t . 9. in terra. A. R. Rom. M. G. C. wper ierram. 7 . 10. Ideo convertetur populus meus hic. A. R. Rom.

M. Amb. G. C. juxta Gr. Ideo revertetmr huc popu-

lus^meus. f . ii. sdt Deus. A. R. Rom. G. C. juxta Gr. scivii

Detis. f .M.et castigatio tnea. A. el argulio mea. Rom. M.

ei judex meus. R. et index meus. Amb. et vindex

meus. Hebr. el increpatio mea, f . 15. Ecce nationem reprobavi. R. Rom. ecce nalio.

G. ecce progenies. R. Rom. quibus disposui. M. G.

C. cui disposui. Amb. eeugeneratiom fiiiorum tuorum

dcdisposui. Augusiinuatestalurexemplaria qux*dam

babere, Ecce aenerationi,',*. cui concinui. ^ . 16. Existimabam ui cognoscerem hoc^labor est^ etc.

A. juitaGr. Ei suscedt cognoscere, hoc lubor est^

etc. Porro particuia Ei iniiio f . reperiiur in om-

nibus MSS. Vulgatae etin Hebr. ^•17. innovissimis eorum. A. G. juxta Gr. in novis-

«ma ; omisso eor»m. AtR. Rom. C. in novtsdma

eorum. f . 18. poctftsli ds. R. Rom. disposuisti ds mala. M. C.

posuisti iUis nuda. Amb. posutsti ds bona. Item f . 18. dum allevarentur. A. M. dum extaUeren-

tur. f . W. Vdut somnium surgentium. A. R. Rom. M.

Amb. C. Velufsomnium exsurgentis.G. vetut a som-.

nio exsurgentes. f .^i. infiammatum est. A. R. Rom. Amb. C. juxia

Gr. ddectatutn est. G. Uetaium est. M. exarsit. llebr.

coniraclum est. I(em f.^i. commtUaU sunt. R. Rom. C. resoUtti

sunt. G. alienati sunt. Amb. requieverunt. f , 22. ad nihiUm redaclus sum^ G. spretussum. Uebr.

insipiens. f ^Z.apudte. k,adte. f 24. dexteram meam. A. M. dextera mece, G. detiy

tera mea, f , 25. est in cceto, R. Rom. M. Amb. restai in ccelo.

G. superest in ccelo. f . 28. tM Domino Deo. A. M. C. in Deo. G. in Do- ' mino Deo salutis meas. Ilem f . 28. prcedicationes luas. A. R. Jlora. M; G. G

Utudes^ sive iaudationes tuus.

41

YARl.tHTtlV IN rsmiiRilS.

4i

lien t • flS. te pariit. A. in mtiU.

EX PSALHO LXXIir.

t . 1. fwar fSM. A. M. C. amMus inuM,

lieoi t * ^* fMi«£M lifir. A. R. Rom. 11. G. gngig tvu

f . i. ^iMMi poi$edi$d, G. ^uaiii ac^umfi. R. Roin. M.

C. giiiim n^eni/i ; quia inlerpres pro ixtiom accepii

Urim, llein t • ^* ^^* ^^t <" ^^ habiiasti in eo. A. moft-'

im Skm^ uium qifim inhabiiasii m ipso : fa\ct Gr.

At R. mmt$ Stoii, in 9110 habila$ in iftiptum^ f • S. £m MaiiiM liMis* A. R. Rom. £/eva mimuiii

llem f . S. mnfl^iuiftu <!tf. A. maligne operalus f4i. lleiD f . 5. tn jaiKTio. A. R. Rom. M. G. G« jtixu Gr.

iii foiicf i« ($0$. f . 4. fii iNeitfo $olemnitati$ ttm. R Rom. G. G. in

medw atrio tuo. Ilcbr. in medto pacti tui. f . 5. tieul in exitu euper eunwmm. A. «iciU in egres-

$um deeuper. R. Roiii. «iciil in via $upra tummum.

M. eicvf m rxiitt de ia$uper. Gr. «icMi in ingrestu de-

•ttper. G. ticut in introilum eorum detnper. f . 6. in tecuri et aeeia, A. in dolabro et jiractorio. f . 8. Quietcere faciamus. A. R. Rom. M. G. G. Ve-

Rife, comprimamue. f . 9. fton eognoeeet ampliu$. A. noii cogno$eet adbuc.

G. «eecief aii/iuc. t . II. numum ficam. R. Ilom. /"ueim tuam. G. /acieiM

laomaiioMs. I etit t • II. el dexleram tuam, G. el liexlmi liia. f.iiin aqttt$. A. juxla Gr. in aqua. R. Rom. M.

tnper «gfiMre. G. enper a^iiam. f . 14. eap.la draeoni$. A. M. G. eapMl dratoni$. R.

Rom. G. ra|ml draeoni$ magni, f . 10. fii fabrieatn$ e$ auroram et $olem. A. G. juxfa

Gr. fii jlerfecieti $oltm et lunam. R. Rom. G. 1« fe-

delt $otem et lunam, M. fu preeparaeU iumtn et $Qiem.

Hdbr. fic oriiiiiaefi luminaria et $olem, f . 18. Jremor e$to kuju$. A. R. Roffl. M. 6. C. ol

Gr. adduiii, creaturti tnm. Item t • iS- ineiiavit. A. R. Rom. M. G. C. txaeerba-

tit Gr. imfi4v*€. Ilehr. klasphematit. f . 90. ^a repieii «iml « ^tii o4ehiraii «mil feiTa; do^

mibn$ iniquitatum. A. giiia repleti sunt^ qui^ elc.do'

morM iniaiianmi. R. Rom. M. domorum iniquilar

fvm. G. qma repleti (forle repUlo!) $unt ob$curitate

terrts domue iniquitatum. Favet Hebr. quia repUim

«wif tenebris terret babitationee iniquw. t . iS. vocee inimicorum tuorum, A. G. jiixla Gr. vo*

eem depreeantinm fe. M. vocem eupplicum iuorum.

R. Rom. voce$ quofreiUium le. C «ocem queeren*

tium le. Itom t • ^* aecendit $emper. A. R. M. juxia Gr. a«<;<'it-

dat eemper a4 le. Rom. aeccndit $emper ad te. G.

atcendit in oflenmm. C. ascendit in senipittmum^

EX PSALHO LXXIY.

f . 2. Narrabkttue, A. juxia Gr. CiMrr0te. R. Roin.

M. G. C. Narrabo. f . 4. liquefaeta esl, A. G. Defluaat. f . 6. iVo/iie extoliere in altum comu veetrum. K. No-

tiu ergo egerri : niai forte id versiculum exponendo

dixll Aiigostinus. f . 9. es /mic in hoe. A. es Aoe tn Atine. j . 10. anmiiilfa^o in «ovii/tmt. A. juxia Gr. in ««cu-

/vm gaudi'bo R. Rom. M. in «afcu/a gaudebo. G. in

AdmiJio gaudebo.

EX KALUO LSXT.

^ . 1. od As«|fno«. Id a Rom. abeat. Ai. GaU jtixu

Gr. a^rf A««^'ttiM.G. pro Assyrio. f . 4. potentiae arcuwn. R. Rom. G. C. eorntta areuttw.

M. pote$tate$ : arcum. f . 5. ///ttmimnu 1«. Gr. aonat, i//ttmina« tu. Hebr.

Ittmeji 1« es. t . 6. fii manito $ui$. Parlicula in abest a Gr. eam-

que expungi vuit Hieron. in Eplsi. 135. f . & retietet tibi. M. addit, contra fadem tuam. llem. f .%. ex tunc ira tua. A. G. C. Ittnc ab ira tua.

Sanct August. IV.

R. e^ tum ab ira tua. -Gr. ab ira tua : omisso es

func.

t . 9. auditum fedtii. A. C. Jacuiatue e$. G. jtteta$ti.

R. Rom. jaculatum esi. Gr. ^xaururoc; : pro quo non-

iiulli codJces» i^^-nitfei^. t . 10. man«tte/o« lcrriv. R. Rom. M. C quietoe terree. t . 1 1 . ^em feetum agent libL A . eolenmia ceicbrabunt

tibi. f . ii.qm incircuitu ej>is. In A. M. et llebr. additur,

«imf. Ilem f .\% ogerti$. A. M. cum llebr. offerent. C. o/'-

ferunt. G> iuxu Gr. afferent. El sic Vuigala in C»r.

Col. Ger. Cal.

EX KALMO LXXVI.

t • 2* voce meaodDcnm. A. Rutu. G. C. juxta Gr. e«

vox mea ad Deum, R. H. vox mea^ clc. oiiiisso et. f . 5* contra eunt. A. R. Rom. M. G.rornm eo. C.

confra eum semver. Item t . 5. Ilenuit, etc. A. M. Negavil. G Uccuiaviu

R. Rom. C. iVepam cousolari ammam meam, f.b.et excrcitatus ««m. A. juxta Gr. garrivi, omisso

ef . Hebr. loquebar in memetipso, G. atienalus $um. I cm ^ . 4. er deftcit. li. Roiii. M. C. et defedt pau"

li$per. f . 5. Anticipavenmt vigiUa$ oculi mei. A. C. Amicl^

paverunt vigilias omues ininuci md. G. Prepoecupave"

ruut cuetodios omnes uiimiei mei : favet Gr. f . 6. Cogitovi. G. Recordatus sum. Uem f .ii.et anuoe «eternoe in menU habui. A. ef an-

fi »rum eeternorum tnemor fui. G. el anuoe esteruoe

memoratue sttm. ^ . 7. ef exercitabar. A. juxta Gr. garriebam G. eogi-

tabam. M. exercitabam : omisso el, quod ciiam ab

aliis libris abest. Item f . 7. el ecopebam. A. W per$crutabar. M. G. C.

el ventilabum. R. Roiii. cl vcHtiiabam in me. Gr. ««t

C7XK>/0V.

t . 8. Attm^ttfi/. A. Non. R. Rom. G. £1 di», ^un»-

.^ii.C.£:ii/idPi\iVon. Item f . 8. projiciet. A. repellet. llem f . 8. ttf complaeUior $it adkue. A. u/ira , ul 6e-

ttepiaceai m adhuc. M. ul beneplacitum $it adbuc. G.

benefaeere adhuc. f . 9. abtdndei a generalione in generationem. R.Roro.

C. abeddet a $teeuio et generatione. G. amputabii a

tescuio tt generatione ueque in emuUm, M. tAecin-

det , el eomplebit verbum a generalione in genera'»

tionem f. 15. et in adinvenlionibue lw$ exerdbor, A. «f

itt a/fectionibus tuis garriam. R. Uoni. M. C. el in

obstrvationibtte tuis exerrebor. G. ef in obeecraiioni'

bus, etc. ^ . 14. «icttl Deu$ no$ttr» G. pretter Deum no$trum. f .itLqui fad$ miraldUa. A. R. Rom. M. G. addiiiit«

$olu$. ^ . 18. muUitudo. M. a nmtiitudine. ^ . 19. tran$eunt. A. R. Roin. G. C. pertranskrunt.

M. traruienml. Hebr. di$eurrebant. Iicm ^ . 49- Iliuxerunt coruualionee tum. A. Appatw

erunt fulaura tua., llem f . 19. commota esi. R. Rotn. vidit. ^ . 21. ef Aaron. G. «ddil, sncerdotwn luoruui.

BX PSAUIO LXXVU.

f . 2. projfodtionee. G. proposilioncm meam.

Item f .i.ab initio. R. Rimi. G. C. ab iniiio «ofcit/i.

f.A.in generationt ultera. G. C. juxU Gr. in gen^

ralionem altermn. ^ « 6. QttOttfa mandavit.*. • . nola /acere ea. R. Kimi.

G. C joxla. Gr. Quam mandadt. R. Rum. ui nQtum

faceitent eam. G. C. notam facere eam. f . 6, et narraburt. A. et uarrent. R. Rom. et.uarro'

bknt tem. f . 8. generatio pravo et exa$peran$, A. generatio

prava el amaricane. G. natio prava et exacerbans, R.

Rom. M. jr<Ntt« pravum et peratnarum. Ei sic tere C. f . 9. intendentes et mittentes arcum. R. Roin. tni^x -

denles arcum^ et mittenie$ $agiitas $ua$. Sio cli:tiii

rOeux.)

LOCA eX PSALHIS

41

G. omisso tmtom ituif • Al. €L inUndentei et miuen'

let $agitUu^ f . 12. feeit mJraHlm. A. juxia Gr. qwB feelt mira"

Mia. f . iS. et perduant eo». A. G. et trajecit eo$. Ilebr. el

tranuluxit ea$, Item f . 45. quasi in utre. A. qua^ in utre$. R. Rom.

G. G. Car. Golb. quaei in utrem, Gr. qutt$i ulrem»

Hcbr. qua$i aeermim, ^ . 14. m nube diei, G. cum Hebr. m ffii4e perdiem,

lii Gr. esl iijtitpKs , qwH\ ibi sionsit tf/e. ^ . 17. mfram exeitaverunl.-r. m ittaquo$o. A. H. G.

et exacerbaverunt, A. R. Kumi M. 6. G. m sfcrt-

ra/e. ^ . 21. e/ (/is/ii/if. R. Rom. G. C.,et di$tulit , et $uper-

po$uit, f , i5. t\hafia mmt^ elc. R. Kom. M. C. frumenta'^

tionem mieit^ elc. Gr. iTiuixufUv, G. eecat mrsil d<

m satietate. f , 26. Tran$tnlit Au$trum de ceeio, R. Rom. M. Et

exdtavit Auetrum de cieto, Sic eliam G. C. omisso

lantum et, hem t . 26. e/ induxit, G. e/ ««perdiual. t . 30. fraudali. A. privali. ^ . 51. pinqneseorum, A. in pturhmeeorum R. Rom.

M. G. p/tirimo< eor«m. Gr. sonattii pfttaict^iM. Ilcm f , h\. impedivit, Gr. sonat compedivit, Hebr.

incurvavit. ^ . 54. el r^er/e^an/ttr, e/ ditueulo vemebant ad eum,

R. el eonvertebantur^ et ahte tueem , etc. Rom. M.

C. et conv^tebantur ante tucem^ elc. G. et converte-

kantur , et vigitabant ditueuto ad eum. A. R. Oir.

Ger. juxta Gr. veniebant ed Deum. Hebr. eon<iir-

gebant ad Deum, f . 37. nec ftdelee habiU $nnt, elc. R. Ram. M. nee /S-

de$ halnta e$t itli$t etc. G. neque credidemnl in te$ta-

mentum eju$. ^ • 38. et abundavit ut averteret.w et non accendit,

A. juxta Gr. et abundabit ut averUU.w et Nonae-

eendet.

5, 42. die qua. R. Rom. M. G. C. qua die, . 44. et mbre$ eorum, R. Rom. M. G. e/ ptuviaie$

aqua$ eorum. C. fluvialee aquas, etc. f . 45. cmomyiam. R. Rom. M. C. miisram eaninam :

joxta Gr. xw^^uckv : quod enorrando sequitnr An-

gustinuB. Al Hieron. iii Epist- 455 scribi vult iion

eynmogam^ sed cieiiomttfam, grjuce xeudfivM-j : ipse-

que iiiterpretalur ex Hebr. omne genu$ mu$carum, llem f , A$.et di$perdidit eos. R. Rom. M. G. etex-

termnavit eo$. G. et corrupit eo$. f . 46. eerugim, A. ru%tiit. G. camcutee, Hebr. bru-

cho, f , 47. in pmina. G. m geHcidia. f , 50. attimahff eorum, A. Car. Colb. Ger. juiia Gr.

animarum eorum. f , 52. et abstulil, G. et promovit. f , 54. montem, quem, R. Rom. M. C. juxla Gr.

montem hune^ quetn, G. et iJebr. montem ietuni ,

^ftiem. liem f , 54. (/is/rt6tt/tont«. G. heereditaHe, f . 55. Et habitare fedt. R. G. C. Et habitavit, f • 57. et non eervaverunt pactum. Rom. et non oh*

eervawerunt. G. et repulerunt. Mec habetur pactum

in Rom. C. G. At Hebr. e/ prasvaricati $unt, f , 69. in terra quam fnndavit in $eecuia. R. Rom. C.

juxta Gr. tn terra fundadt eam in $tBcuta, G, et in

terra fundadt eam in wtemum. f . 72. et in intellectibue. A. etin inUUectu. R. Rom.

H. 6. C. et in $ensu. Hebr. et in prudentia,

EX PSALMO LXXVitl.

f . I. tfi pomarum cuetodiam. R. vclut pomormn cu$tO' diarium. G. vetut ca$am pomarii* Hebr. in acervos tapidum.

f . 2. mortidna. R. Rom. M. G. C. mortalia, Hebr. cadinera.

f . 10. et innote§cat, R. Rom. G. et innote$c(mt.

ll«m f , 10. VUio $anfuim$ R. Rom. M. C. G. riV

</fca saiiiTttfitem. f . ii, po$$ide fiBo$ mortificatorum, A. redpe in ad-

optionem filioe mortificatorum. R. Rom. M. C. po$'

$ide fiiioe morte pnnitorum, G. po$side fHio$ in ad-^

Optione morte punitorum. t . i5. poKuag tuas. G. R. Rom. M. C. gregie tui,

EX mLMO LXXIX.

t . 1. te$tinionium Asaph. A. addit , pro Astyriis. G.

C. pro Assyrio : jiixta Gr. f . 2. vetui ovem. A. G. C. Car. Golb» Ger. Gal. juxla

Gr. velut ove$. Hchr. quad gregem. Ilem f . 2. mamfestare. A. R. Rom. M. G. C. apporr. t . 4. f/ ostende, A. e/ iliumina, f . iO. Duxitineriefuisti. A. R. Rom. M. G. C. Fiam

/'eeisli. Hobr. Prcepiorasti : nec addrt viam. Iiem f . iO. e/ implivit terram, R. Rom. C. juxta Gr.

et repteta e$t terra. G. ct repiesti terndnos terrm, t * i5. de$truxi$ti, R. Hom. M. deposuisti, f . iS. eonvertere, A. juxta Gr. convertere vero, R. . Rom. H. eonverte nune, f • i6. Et perfice eam. R. Rom. M. G. C. et dirige

eam : accoplo nimirum x«r6p66tv«c, pro x«Tdk^c<mc. Item t* i6. fitium hominis, Vox homim$ abest a

Car. Colb. Gal. et Hebr. f , 17. e/ stt/foMa.R. Roin. M. G. C. e/ effo$$a manu.

EX PSALVO LXXX.

f .i.pro torcutttribu$. A. Rom. Gal. addunt, qninta

$abbati. G. anlem addit, Domini. f . 4. Bttcdnate in Neomenia tnba. A. Tuba camte in

inilio mensis tubce. R. Rom. H. Canite in initio men'

$i$ luba, f , 6. posuit itiud, R. M. G. G. posuil eum. Gr. «vr«y.

Ei sic Hebr. t . 9. e/ contestabor te. A. e/ /oawar , e/ tesHficabor

tibi. Sic fereR.Roro.C. t . 15. «ecttndttm desideria, A. eecundum affeesionea, ilem. ^ . 15. iii adiuventionibu$ tttis. A. jitxta Gr. rn

affeetiombue suis, R. Rom. M. G. C. in votunteui-

bu$ $ui$. Hebr. m condliis sm$, f . 15. Pro nihito. A. in niiH/iim. R. Rom. M. G. C.

Ad nihilwn, Gr. In nihito. Hcbr. Qua$i nihitum.

EX mLMO LXXKI.

t . i. dijudieat. A. discernere. R. Rom. M. G. G. «»•- cenirl.

5. 2. el fade$. M. el per$ona$. . 8. liOfreditabis. A. G .C. di$perde$. Cyprkmtts in 2. Testim. exterminabie,

EX PSALHO LXXXIT.

^ . 4. maUgnaverunt consitium, R. Rom. aslH/e r«^-

taverunt coneiUuin. M. (/o/ose cogUaverunt, Hc. ^ . 6. cogitaoerunt unaniauter. R. Rom. M. C. cogi-

taverunt eon$en$um in unum : forie pro coiuenMi,

juxta Gr. f , 9. in adjutorium, R. Rom. M.G. C. Gr. iit eiure-

ptionem. f , 13. ioiielHaHttm Dd. Gr. attare Dei,

EX PSALMO LXXXIII.

f , 2. </t7ec/a. A. dilecti$dma, R. Rom. M. 6. C.

amahiHa. f , 6. a»miiium ab$ te, A. Juxia Gr. suueptio ejus

ab$ te. Item f. 6. iif eon/e $uo dieposuit. A. R. Rom. M.

G. C. in cortfe ejot, etc. Verbum di$po$uit onaiui-

tor in C. f . 7. in teeo, quem poeuit. A. R. Rom. M. G. G. tn

/ocum. A. ^ttem disfovuk. R. ^em i/tspottt»li ei.

Roin. ^ttem i/tt|M»MWfi d$, G. C. ^m i/i»|M»titte

ds, f .%, de vhrtute in virtutem, A. ii virtutibus in wivsm^

tem,

Bi P^ALHO LXXXIY.

f . 4. iram tuam. G. C. adduni, in finem,

f . 6. Oe»« $alutari$ no$ter, A. Domine eanitaium

nostrarum. G. Deus salutarium no$trorum. f . 6. Nunufuid in mtemum, etc. A. M. G. Non in

ieternum irascadA ^o^s^ vct extendas CcacorOaiv.

VARrANTlA IN PSALTERIIS.

t^

R. Roni. nfdi qaodprxfnfttunt particobni irf. Ifebr.

iVaff m anemm fnuct, etc. f . 7. Dens iu conversus. A. R. Rom. M. ^ G. Deut

Uconvertens. Hebr. Nonne iu reveriens, f.9.qm eomseriuntwr ad ear, A. Juxta Gr. 17111 ron-

vertwni eorad ipsum. R. tnd eonverteniur ad ipsum.

Rom. qui eowertuntur ai ipsum, Sic eliam G.; scd

addit, ex cmde smo* M. qui eonvertuntur eoram

ipso, ) . ii. oseulaim sum. R. Rom. M. G. ۥ eompiexm

amise. y . iS. data beidgnitaiem. A. dabli Sttavitaiem, Gr.

}(piirromToc G* tenediciionem»

BX PSALMO LXXXT.

f . S. sanettts svni. M. Mmctof m.

f . 5. doiMirti G. G. Gr. et Hebr. clamaho.

t . 6. Auribus percipe. A. Auribus infige.

y . 10. iu es Dens tolus. G. et Gr. ftddiuit, magnus.

f.W. ei ingrediar. A* R. Rom. G. ei ambulabo.

Hebr. ut ambnlem. y . 1-6. da imperium tuum. R. Rom. M. G. C. da po-

iesieiefu. Solus codex G. cnm Gr. addit » iuam.

IJcbr. h.il)et, da fortitudinem tuam. y.il.in bonnm. k: Rom. G. G. in bono, IteiD ) . 17. consolaius es. C. exhortatus es,

EX PSALMO LXXXTI.

f . 5. Nvmquid Sion. A. R. Rom. M. G. C. Mater Sion, Gr. fn^rvip Si^ : pro quo a LXX /uiiiTc Zi^i» scriptum fuisse coiitendit aucfor commeniarii in Psaliiios Hieronymo tribali. At Hcbr. habct, A4 Sion outeMdieetur:

Item t • S- ^^ ^^' A. R. Rom. M. G. C. factns est.

f . 6. narrabit. R. Rom. G. C. narravit.

Item. t . 6. in seripiuri$. A. juxta Gr. in seriplura,

^ . 7. ia^ntium omnium. R. Rom. addunt, nostruwL M. G. hat>ent , leetantibus omnibus nobis.

Rl PSALMO LXXXTII.

i. pro Maheleth. A. pro Blelech, G, pro Maleleth, ftem ^ . i. Ezra/uta. A. Rom. G. Gal. Gr. Israelitm.

Sic itiam in titulo P8a1.88, n. 1. ^ . 6. ruinerati dormietites. R. Rom. G. vulnerati ((or-

mientes projeeti, Gr. vulnerati projeeti dorvittenies* y . 8. fluctus tuos. A. suspensiones luas, R. Rom. M.

G. etationa iuas. Hiijus leclionis meminit Aug. At

C. eieoaiiones iutii. Gr. jurwpinfiobf mu. f . 10. langdemni. A* R. Rom. M. G. C. infirmaH

ssmi. f . 15. ifi r<rra o^/tvtonii. A. G. in ierrn obliia. M. m

lara obUieraia. f . i5. repeilis oraiionem meam. M. G. reputisti atd-

mam meam. Ilebr. fl6/ic» aimnam m^am.

EX P8ALM0 LXXXVIII.

f . 2. Miserieordias Domim, A. R. Rom. M. G. C.

jiixla Gr. Mi»ericordia$tuaSf Domine. f . 5. m eif . Uoc abc&l ab A. R. Rom. M. G. C. ci a

Gr. f . i\. etin brachio virtutis iwe, R. Rom. M. G. G.

ef in virtuie brachii tui, f . 18. ei in beneplacito tuo, M. ei in tua justilia. G.

et in bona voluniate tua. C etin nomine iuo, llebr.

ef in msericordia tua, f.^O.in viuone sanctis tuis. h. R. Roin. M. G. C.

ts aspeeiu /id» tuis. Favel Gr. f .%i. in oteo sancto meo. Gr. sonai in misericordia

sancta. El sic Hieron. in Isai. LV. t • i8. presregibus ierrm. A. G. C. apud rcges lerrce. f . 51. ab eo. M. C. ab ds, Itcm f . 5i. neque nocebo» M. addit, iis. C. habel ,

nyue decipiam, f . 55. ROtt faciam irrita, A. non reprobabo, f . Z&.ei despexisti. A. ei ad niiiUum dedujdsti. G. et

pro niMio duxisti, et neglexisii nos. Gr. xai (|ouai-

n

f . 40. Eoertisti. R. Rom. M. C. Car. Colb. Gal.

Aeertisti. Ilem f . iO. sanfmartiim ejus. A. R. Kom. H. H. C.

Juxta Gr. sanetiiatem ejns. Ht-I^r. diademn ejus, ) . 41. firmamenittm ejns. A. R, Rom. M. G. C. Gr.

miinilioftei ejus, Et src Hebr. f . 45. deprimentium eum. A. R. Rom. M. G. C. €r.

fmmfeomm ejus. Hcbr. hostium eius. f . 45. Destnuasti eum ab emundaiione. A. R. Rom.

M. G. C. Gr. Dissotvisii eum, etc. G. a destruetioni. t . h%.diestemporisejus.K.Q.C.]\\xvsQr.diessedis^s. f . il. averiis. A. M. averteris. R. Rom. irauetis.

G, C. avertis ie.

EX PSALMO LXXXIX.

f ,i,iu es Deus. Yox Dei» abcst nb A. Rom. M. G.

C. et Gr. f . A, et custodia. A. et sicut vigiiia. R. Rom. M. G*

C. et sieut custodia. ^ t • 9. mediuibuntur. A. meditabantur. Favet Gr. t • 12. sic nolam fac. \. notmn fae mihi : oniisso sie

R. Honi. G. notam fnc uobis. Item f . 12. ei eruduos. Noniiulti codices testc An-

%\i%i\\\o^etcomped'Hos^ qiiod inCr. pro TreiracSctf-

filvouj, quidam lcgcreiit7r«7ceo>jalvou<. t . 15. us'}Heqno. \K. Koin. M. G. aliauaniuium. 7 . 17. /"1 oprs maunum iiostramm atrige. Id abcstla

R. R(mi. G. (1. (H ;i Gr. Vide iiirra EnatT. in

Psal. 89, n 17.

EX PSALUO XC.

t . 5. libtrnvit. A. eruet. M. iiberabii : juxla Gr.

7 . 4. ScapHlis suis. A. jnxta Gr. Inter scapulas snas»

G. C. Car. Ger. Cal. /n scapulissuis. f 6. ab incursu. A. K. Roni. M. G. C. juxta Gr. a

ruina. f . \0. Non accedet ad te malum. A. R. Rom. H, G.

C. Gr. Son accedent ad te maia. f . 12. portabuut te. A. juxta Gr. toileni te, Jteni f . 12. ne forte. A. M. G. C. Gr. nequando. R.

Hom. ai<; uuqtiam.

EXrSALMO XCl.

f . %.ei apparuerintomnes. A.M. prospexerha omnes.

G. ei prosculiaii sunt eum. C ef proscuitata siiMf

omnei. 7 . iO. Quoniam ecce inimiei iui. Id secundo loco ab-

est ab A. R. Rom. G. C. et a Gr. f . 11. in ndsericordia uberi» A. G. In misericordla

pinqui. f , \i. Ei despejai ocutus meus ininueos meos. A. R.

Rom. M.G. C. Gr. Et respesiij etc. Hebr. Ei respi-

eiei^ etc. A. juxta Gr* in inimicis meis, Q.oculus

tuus : et infra, audieni aures tum, ^.15. Adhuc multiplicabuniur. Q. Supermnltipiiea''

bnntur. Gr. Tunc mttltipiicabuniur, llem. f . i$,ei bene patienta. A. ]axu Gr. e< froil'

qmiH.

BX PSALMO XCll.

Tit. in die anie sabbatum.G, in diesabbaii,

Ibid. quando fundata est. Rom. G. C. Car. Gah

quaudo inhnbhnta esi, f .\. ei prwcinxil se, A. ef prcBcincius esi, R. Rom.

M. G. C. ef prarinxii se virtutem, f , 5. elevaverunt fliunina fiucius suos, Id abest ab A.

R. Rom. M. G. C. et a Gr. f , 4. etaiiones maris. A. suspensuree maris. f . 5. credibilia. A. credita, Favel Gr.

EX PSALMO XClll.

^ . I. tihcre egii. A. juxla Gr. fidenter egii.

f . 4. Effabuntur. A. Respondeni. R. Rom. B(. C. C.

Vronunliabnni. f . 0. non audiei, G. juxia Gr. m>n audii. 7. 15. ef qui Juxta iliam. A. ef qw habent eam.

R. ftom. G. G. ef qui Unent eam. M. ef conlinennt

eam. llcbr. e< sequentur illud : subnud. judi'

cium. tiein. f . 15. omnes qui. Pronomen qw abcst ab A. G. f . 19. consolaliones tucs. A. M. G. exhoriatiomee

iuae. Ilem t • 19. iaiificaveruni, Gr. sonat, dilexeruni, f . 20. laborem. A. R. Rom. M. G. C. dolorem. 7 . 25. tm^iiifafem ipsorum^ et in maiitia eorum. A. sc*

JLXKVk £X PSALMiS

ewtinm amtra mum^ ct tc(m4mu malUigm wrnm.

FaveiM. kcin ) . 25. ditverdei iUos, Id noii rcpeliiur iu A. R.

Hoiii. II. G. t. iiec iii Gr.

EX PSALMO xciv. t. 8, ffraoecuffentus. A. M. G. C. prwvenwmtu. y . S. iuaer omttes Deos, Ad i${hxc verlu apud A. R.

Rom. G. C. Gr, subseqtiilur » Quoniam non repeliri

Dominui plebem $uam : qu^d.a Vulgau iu e.vcusis

Bibliis el in MSS. abcst. t . 4. et aliiltidines moutium ipeita ttmt. R. Roro. et

altitudinet tnontitun ipse couspicit. ^ . 5. «( ticcam^w [ormaverunt. A. R. Rom. U. G. et

aridam.A. (inxerunt. R, Roni. M. G. fundaveruni.

Ilebr. plattmverunt. y . 7. po|Ni/M pateuesejui^ etottetmantts ejus. R. Roro.

poptdut ejut^ et ooet pascuoi ejtu : qui versiculus est

Psal. xcix, 5. .^ • 9. in irritatione.^ A. m amanca(ton(;. R. Roin. M.

G. C. fn exacerbatione. ilein ^ . 9. pro^avencnl me. Particula me decsl in R*

Roild. M. G. el Gr. ^ . iO. ofensut ftd^ eic. A.R. Rom.M. proxituut fuif

etc. C» adhwti» G. o^^to (ui in^eniibus^ el conversatitt

tum generationi itti. Hebr. dtsplicuit mihi generalio

ilta. Item f • 10. lli errant corde. His verbifli apud C» sub-

jicilur» Propter quod odio liabtu hanc generationem.

Ilific sequilur, Et ipti non coanoverunt, etc. f . .il.iajnravt. A. R. Rom. M. C. quibutjuravi. EX PSALMO xcv.

jf . %. anmmtiate de die in diem. A, R. Rom. M. G.

C. bene nuntiate^ etc. G. diem ex die ; ad yerbum

« Gr. f . 10. qma Douunturegnamt. A. R. Rom.6. C. Dth

miimt regnavit a tigno. Item f . 10. populot in atqmtaie. R. Rom. G. C. ad-

dunty et gentet in ira nia.

EX PSALIIO xcvi, ¥ . 1. rettituta ett. Rom. C. Car. restaurata esl. 7 . t. correciio. A. dtrecfto. C. correplio. Ilebr. /SrtHa-

metitom. ^ . 5. a fade Domitti onmit terra. A. jutla Gr. a facie

Dommi mnuii terrm. Hebr. a facfe Dominatorit

omnit tmm. R. Rom. C. a facie Donuni tremttit

cmnit terra. f . 8. /ite Juda. A. G. juxta Gr. /i/iie Judtem. j , 10. Mticloncm sitomm. A. R. Rom. M. G. tertfo^

rmntuorum.

Ex PSALVO xcvn. f . I. Saiimii tibi. A. Sanavii d. R.Rom. M. Satvo-

vit eum. G. C Liberavil eum. f . 3. mitericordim «ub. A. R. Rom. M. G. juxta Gr.

addunt, Jacob» f.ti.in tubit duciilibut. M. G. m tubit abietum. Gr.

i>«Tcci« : quo ex verbo varietas prorecta esi; qiiia

a^eciivo lUr^ ductilis, et substantivo iXuxn abies

stffniflcatur. f . i.ptaMdent manu, timut montes^etc. A. R. Rom.

M. C. plaudent manibut in idipsum : motttes^etc. f . 9. quomam venit. Islhsec verba iterato poiiuiitur

ia 4. R. Rom. M.

EX PSAUfo xcrm. f.i.qni tedet. R. Rom. M. C. Car. Colb. Ger Gal.

qm titiet. f . 5. ^ontam terribite et tanctum at. R. Rom.C. et

terribili, qisamam tanctum etl. f . 4. ^reedottet. A. R. Rom. M. eeqiutatem. G. C.

«iit/ai««. et sic Hebr. In Gr. est tittbrnmt. ' t • 5. quomam tanctum ett. A. C. juxta Gr. quoniam

sancius est. Et sic Hcbr. f .8. etutdteentin omnet aditwentianet eotutn. A. et

vindteant in onmet affectiotiet eorum. R. Rum. M.

G. C. #1 vindicant in omnia studia eorum.

EX PSALMO XCIX.

f. 1. ffi con[esmne. G. juxia Gr. in confestio- uem.

. 4. tjt hpnmt : eonfUemhu UU. R. Rm. In kgmnis

confessionum. G. tti hgmnit confettianit : ncc ad- duiii, confitmmni Uli.

EX PSALMO c.

. t. et 6« tn via ittmmcuiata. G. C. in via irreprehett-

sibili. Ileni f . % domut mem. R. Roin. G. C domut ium. " . 7. Non habitabit. A. jus^ia Gr. Non habitavit. G.

Non inliabitabat.

EX PSALMO Cl.

. 1. ctim anaautfuerit ^l. • . • . effuderit. A. eum ait- geretur, et. • • effudit. G. ^tim ocrdiiir«iiiry ff. • . * • effunderet.

. 4. ttctil crcmttim artierunt. A. R. Rom. stnil in frixorio confrixd snmi. Sic fere G. At M. ticni fHxo^ rio confrixa tunt. C tieut firisorium cotifrixa tuni. Favel Gr.

.5. Percuttttt tum. A.G. C Percuuum est. Ei sic Hobr.

. 6. adhtBsit at meum. A. R. Roin..G. C adhmterttHi ostamea.

. 7. ttt dottticilio, A. m parietinit. . 8. tolitariut in tecto. A. M. G. unaularit, etc. R. Rom. G. ttfiictM. R. Rom. M. G. C tii mdificio. . 10. ami fUlu. G. cicm feUe. . 15. Quomam placuerunt tervis tuit lapldet ejut. A. juxla Gr. Quoniatn beneplaciium habuerunt terviiui in lapidet ejut. Sic etiam R. Rom. M. C omissa tantum particula iti. At G. Qiiom^oiN bene tenterunt tervi tui lapidet ejut. tem f . 15. cl terrm ejut. A. M. G. el nulverit ejut. Favet Gr. et Hebr.

. 17. mdi/icamt. A. R. Car. adificabit. Et sic Gr. et Hebr.

• 21. fitiot intcremptortmi. A. filios mortifica^ iorum. M. filiot morte affli^torutn. Ilebr. filiot mortit.

. 25. d reocs. A. R. Roin. G. et regna. Et sic

H.'br.

. i5. iit generationem ei generationem. A. juxta Gr.

tii getieratione generationum.

KX PSALMO Cll.

. 2. retributionet ejut. Gr. sonat, laudationet

ejut.

. 4. de interitu. A. dc eorruptione. Et sic Hebr.

. 9. iVott ttt pfl*pcliiiim iratcetur^ negtte in mternum

comminabitur. A. R. Rom. M. G. C Gr. Non

in fittetn iratcetur , neque in tetemutn indignabi-

tur.

. 14. Recardatut ett quoniampulvit ttimtis. A. juxta

Gr. Memento quta pulvittumtu. R. Roin.G. C JHe-

mento, Domine^ quw pulvit sutnus.

. 19. omnt^iu donunabitur. G. juxta Gr. omnitm

dominatur.

EX PSALMO Ciii.

• 5. et seq. teqis aquis. * . * . ponis, ctc. A. protegit in aqtiit. R. Aom. M. G. C tegit in aquis. A. 11. Roui. M. G. C. ponit. • . • • mnbutat. • .• • facit oii- gelot suot. * . • . fundavit terram^ etc.

.11. eupectabunt onagri in titi ttia. A. juxki Gr. siiS'

cipient onagriin Mm tuam.

.ii.ut edUcas. A. R. Rom M. G. C Juxia Gr. et

iiebr. iil cdiicai.

. 15. leetificet. A. M.G. C jtixta Gr. et Ha^br. Ueti-

ficat. tem f . 15. eonfirmet. A.M. G. C Gr. eonfirmat. Ilei:r.

rvborat.

. 18. HerodHdomut^ etc. A. R. Rom. M. G. C. F«*

tioB domut. M. Slnrtii domut dticmum ets prwbet.

Hebr. iftiw alnet damut eiut. tcin f . 18. herinadit. A. ncHctts cl ieporibu»,

f • 24. possestione ttm. A. R. i\om. M. G. C erea •

liira lua. Ei sic Gr. nunc babcns xrl«t«*k , crcaiura,

pro xTi:««i<, pottettione.

. 25. d spalioMm manibut. Vox maiiiirtij abest ub

A. R. Rom. M. G. C et a Gr.-

« 27. in tetuvore ^ H. addani opportutio.

Rom. 00. ft.

f .94. Jremkhm tUd thqmnm «mmi. A. R

M. G. C. MIFVtf Jtf €». A. li. i^<pifMflo 1 liofn. C C. lamdaiio msa.

EX P!(ALIIO CIT.

t . 14; iihmweiiqmi.A. Belir. itoifif. R. Rmu M. G.

0. iVoii permtiu t- 48. iMTirajMiif fliliiiam ff iM. €. €. Car. }aiu Gr.

perirmuik muma eJM$. HAr. m ferrmm tmmt atdma

} . ^ et um» ^ pndeniiam doeerei, Gr. imer- preie Augustino soual, ei temeree efmt tapientiam doeereL

f .fS. et noH exaearhatit eermonm iMoc Lceiiones dnaB adducit AogasiiiDts , nnam in plurimis codi-

« giIms n 06 HiTeaum, sdtteee, e$ emeerbmmwa ser- naonaa ^nt^ Allenm in' duobos laiuum libris , et mw cMMiiawnmf «pmon^i ejut. Priorem lectio- nem habeiilG. et Gr. Ai R. Roin. M. renint, ^tita exacffkawerum termonet ejmt. G. et non prmierui termmmtnat^ Hebr. #f non fmermni muraduli verldt

f . 30. Mdit terra eormn tanat, A. IMtf faram eammm ranaa. R« M. Jfistf i«rro, ete. Rom. Ml^t ki tarra^ elc. C. Et misif, elc. HelNr. EMlmiilierra, elc.

t . 31. «f MiHf «yitoiimja. M. et venit mutea eamna,

kem t . 51. el tefnipnat. G. ei aermm.

f. X. ^ inantmt. R. Roro. M. C. quia ceeidit. ilebr. 9iiia irruerai.

f . 40. Pefimwf. R. Rom. Pellerumi eamet. C. PeHe" rmmleamem.

t • 41. tii jtcco. M. iii iicds. Suffi-sganlur. C. Gr« et llehr.

t . 44. ef lakorea. C. eieivitatet.

Bl PSAUIO CT.

t ' I. 9*011101» ftoiiiif. Gr. xp^9r^«, qu«Kl Yorliitm liic , ain anbse^iente psaliiio, iionuuUi, lesie Angu- siino, iuterpretati sunt, hmmi. Hinc ipse in f\B pro Met^vnti^ habet tuaaitate^ ubi vulgata ^oiii» tate. Sie iu Psal. civiii, ^ . ^ et aliis locia varie- tas contiiigiL f.5,Ad videndum.\\ ad imtandnm.w af lamderit. Ohserral Augustinus Graieam loculionem priinuin, hia miaon flsse, ut dici deberoi, ad iamdandwn; lieiiide aiiis duobus modis vcrti potuisso , iiimiriun, m aideat^ mt leeterit. «f imaderit : vel, lU mdemnttt, ui iastemmr, ut iaudemmr. Uebr. babet» i/f oidamn , et ieoer^ ei emanUm.

f.l.Ei irritaoerumt. C. Ei exaeerbavemnt. Quidam codices, teste Aiigustino, Et mnarieaverumL

wm f . 7. tn mare, nmre Rukrum, Yox mmre noA r»- petiuir apud R. Rom. M. G. C. Gr. Eaarr. iii Ptial. 105, n. 7.

f.d.ei deduaU eot m aifyttit. A. R. Rom. M. af edu3di eot^ eic. B. Rom. M. G. in aauit mmUit.

f.i%.ei iamdaearumt iamdm ofut. R. Roui. M. a canimferunt iaudet ejut.

f . 13. Citofeeeruni^ obliii sunL G. PetHnauerumt , et oiditi tmnL C QUo obiiti tunL Ei sic Hcbr.

t . 17. tmper eongregationem Abiron. C labemaculmm. A. Uron : omisao, et operuii tuper.

t • iO. i» simiiii/udinetn. A, in timifitudina.

f .28. Et imtiali tunt Beeipiiegor. R. Rom. M. C. tt aonteeraU eunt, etc. G. ai contmmmati tunt eeh^

VARIAflTlA IN P8ALWRIIS.

f . 39. iii adinvenlumbut tuit. R. Rom. G. C. Hcbr. iu jfs^ sm«. M. in obteemiionibme tmis. £t sie postea R. Roiii. in ^. . 39 , mio. ioco M. babct

f. ZfL e^pimeamt. R. Rom. M« G. C. ei exoraoiL y . 38. Ef infecta esL X. M. G. C. El imerfeeta ett :

jii\ta^Gr. ifewrefH^n' Et sic habel VAilgata In €ar.

iier*

f . 40. fmrore. R. Rom. G. amitio. * • **• ^ «^ttA- A. et Hebr» emm audirai* R. Rom. M. G. C mim exaudirei.

U KALMO cvi»

Jt. 8. miterimiHai ejut. Q. miterimdiat ^^cim-*

stantcr quoites repeiltur iste v«)rsienlM : el iile. ruoHfue sufliragalttr C- '

t . il. exacerbaverunt .-.•. irrilaverum. A. inamanea^ veruni .•.-. exaeerbaverunL

Uilttl^-^T''?'^^!^*' ^- ^ ^^ cormpuia. R. Rom.

Ilebf.f^tftifffnftt: M. de tormpHonibue. Gr. & ,•»

6t»f(hpAf. f .49. Ei statuil proteUam ejmt in auram. A. G. j«vU

Gr. et tmperavtt proevtUe , «r sf<f|f fn amrmm. IL «f

prtraisK proceiiam, et stetU in aurams f . 56; etvHalenL G. C. loxta Gr. dpifaissc t .37. A^miiii,af»«iiaf&. A. ^ni<fimi frmmmsit, Gr.

fii^/um flreniwiMis Hebr. ^ra^M aeniwiiia.

F . 30. «1 ^/ore. R. Rrnn. ^< Moriim. M« #f ao/m mipropownmi. ^

^ «^ l^T' '''^'' ^'' '^ ^- ^- '' '^^ Wf . R. Hom. « «idiiamiitf fff .

f . 43. elcmsiodieilmc. M. C. C. of tW/iMi ima:

.. - B» ** P8ALM0 CVII.

Colb. Gal. ei sb A. G. C. et niete , uli di»cel Mle-

miymiis in epist. 135 , qoia. aec iii Hebr. nec ia '. •iMr. "HaiieHir.

f . 8. ExmUabo. A. G. C. jtixta Cr. Exaltabor^ f . 9. «iiwpfio rapjfjt mei. R. Ram. G. C. rorfifmla

capstts mei. ilebr. Aofradifas captiff iii«. ' f . 10. extendam. G. immtffom; Gr. lircS«a«. Ildir.

ivti^ionni.

^*^^?; : *^ «^ A«»< «mi. R. Rom. M. G. C. €r.

t - II. tii dpifoifm mwi^iii. G. C. in eivltaiem cir'

cumslmmi9as. f . 13. quia vana. R. Rom. M. G. C. sf raita.

EX rSALUO CVIII.

f . j7. mmuntfieare. R. Rom, M. morfi irmdidii, t . 21 . fac mecum propter, ete. A. R. Rom. M. G. C fac mfOttm nnfnrteoid/am pvvpfer, ele.

*L^* ^*" ^'*""V. ?• C propfiT mtffHfov^m ; ei U. «ddit, fuam, Hcbr. baboi , a^fmie oleo. Theo- dorcuis ex Symmaclm dUr4 il9>iJccf (cc« , o^ oaiisfiottf wir/maif.

t . 28. confundantur. G.C. Ger. eonftmdenimr.

^ ^ , ; " rSALUO CIX.

t . «. dsmlifara. 11. R,wk M. G. C ei dominaberis. f . b. comqmmsakit eapiia in terra mmitomm. A. G. C conquassavu, A. capita super terram multa. R. Riml

G. C capiia nwkain terra copiota. f.l.bibei.A.G.bibiL

lieni f . 7. exoltabiL A. exaUaviL

BX KALMO CX.

Hebr -^'mSS*** ^*^' *^ ^' ^' l^^^^^^ «• **^^

?• ■ BX KAtHO GXI.

. I. votet tnmis. R. Rnm. cupit nimit. . b.Jmmtem reetit. A. R. Rom. M. G. C. addunli. eorde* t . 5. Jucuttdut. A. Smmns. Gr. xF^^H^ f . b. donee detpieiai, eic. A. R. Rom. M. G. *:. do. nee mdeat. ctc. A.|ux:ta Gr.fttpertaiiiiicof faos Hcbr, dmiff afplcsiaf iii Aof ft^tts f»if . f . 10» frmuil. A. frandei.

- , , EX PSALMO CXII.

f .^.iaudabiia nomeu Ihmini. A. IL Rom. M. C. C

iaudate nomen Domini.

^ ^ , M PSALMO CXIII.

f . «» Jaraei poietimt ejui. R. Rom. G adduui. /fr«flf rcgnavtl in ea. * .

f. ^. exmitatertmL A. ^HtiennL El in t.6, lodo exstdtatlts, habel gesimsdt.

%. %. P^trmnjn tiaqna, eic R.Rom. C. C. folidam petram. R. Rom. in stagntun atftu».

* « • I ■*• **?^"*o Ai.TEa8 caiii. .

J • 3. m cesio :omma quofcumque, ctc. A.R. Rom. M. t. C m earfoftttwim.ltt «e/o(9ive hi ctt/if) fi in lenm mnma ^ttommiatte voiuit feeiL '

%* 7. tii.^ttf;a Mfo. K. Rpm. M. ad<hml, #fmi4 Mim eti sjnrttut m orr ipserttm : quod ascitum. ail.cx.

m

LOCA E\ PSALMI»

W

Psil. GXXXIT, 17.

t . U. super vo«. Id hic noimUi lemel eistat in R.

Rom. C. t . i5. a Daniino. PaitieuUmi a noD bobenl A. 0. G.

Car. Gr. Hebr. f . 18. bentdidmm* G. benedianuui. Gr. lonat, Aene-

dicemui* Et sic Hebr.

EX PSALSO CXIT.

. t . {. e&iki?^. R. Rom. exmuMi. t . 4. tnvocanj. M. imMMroto. ^ . 0. Plaeebo Donnne. A. juxta Gr. Plaeebo m eon- . wpeclu Domini. Hebr. Denmbuiabo eman Donnno,

Ex muio cxv. t • 1i. tn exceiSH meo. A. jnxta Gr. in eeelad mea. R.

Rom. M. G. C. m excem menU$ mem, Hebr. in $iu- . pmre mee» f . H. Vota mea Domino reddam eorean omrn po^

paUo eiu$. Iste versicitlua abest ab A. R. Rom. M.

G. C. f . 17. €/ n&men DomitH ineocabo, Id apod. A. R.

Rom. M. G. C. noii habetur.

EX PSALMO cxvi. t . I. laudale eum. R. Rom. M. G. 6f eoUaudale

eum,

BX P8ALH0 CXTn.

f . %. Dicai nune leraeL A. Dicat aulem. A. M. C.

juxla Gr. ^faifina Israd. f . 3. domui Aaron. A. R. Rom. M. G. addimt, quo-

niam bonus : quod itidem , uno exceplo. A. rcfie-

innt in medio f . 4. f . 7. deepidam inindeoi nneoe, R. Rom. G. C. ddebo

inimicot meo$, M. mdebo mper inimicot meoe. f . 10. et proxime subsequeiitibua, quia ultue $nm in

eos. A. R. Rom. M. u. juxta Gr. uUut eum eo$^

oiiiissis quia et in : nisi quod R. Rum. in t • 1S

variant babenU]ue, vindicabor in m. f . 12. ticui ape$. A juxta Gr. ncut ape$ /avnm. y • 13. impui$u$ eeenuM sum, A. Tantflunn cumuiue

arente impuUus $um R. Rom. M. G. C. lmpuUu$

tmeatut $um. Hebr. impultut peilebar. t • 16. dexlera Domini fecit virtutem. In secaodo loco

iinn repetitur apud R. Rom. t . 19. tn m. A. jiixta Gr. tn eit. Neutnim est in G. Itctu i , 19. eonlilebor^ G. confilear. Et sic Hebr* f . SO. Itme porta •*.-. in eam. A. ka parta: .-•*• m

eat. f . 23. factum e$l ittud^ tt e$t mrabile. A. faclue ett

d^ et ett mirabitit, G. C. factut eti , kic ett nnrabi"

tit. Gr. facta ett besc^ el ett mirabilie. f . 25. bene protperare» A. bene protpera iler vero.

Gr. cu^Wev 94. M. bene protpera nunc. f . 26. qui venit. At in Car. Colb. Ger. Gal. Vui-

gata babet, ^tvenliinis; et solus codex Gr. addit

ett. if . 27. diem tolemnem in ccndentit. A. diemfetlumm

M. tolenmiiatem. A. R. Rom. H. C. tn conftequenia'

lionibut. (L m confrequenUmtibut. tt*ui t • 27. ad cornu. K. G. Jiixta Gr. ad eomua.

EX PSALHO CXVIII.

y . 8. utquequaaue. A. juxta Gr. tis^ ne vaide. H. utque

nimit. Sic aa eamdem voeem variant codices hi

t t - 13, 45, 51 et 107. t . 9. emigii addeteeniiar. G. Gr. eorrigel. R. Rom*

Amb. G.Cjuvenior, r . 15. exercebor. A. garriam. R. Rnm. H. meditabor.

G. exerdiabor, Gr. ISoXmv^m* ; quod fre(|uens in faoc

psalmo redditiir per verbum exerceri. f , 17. «ffj/kn nw. A. R. Rom. Amb. G. H. C. juxm

Gr. et Hebr. afvom. M. m otiMim. f . 20. iuMiifieaiUme$ tua$. M. Anib. H. juxla Gr. et

llebr. judicia lua. f .Ib.et con$Hium meum. R. Rom. 6. C, elcontoiaiio

mea, f . 27. inttrue me. A. R. Rom. Amb. C. indnua mibi.

G. ertii^t me. M. H. Jffc ui inlelHgam, Nolat Aug. de

Craeeo expressius dlci, fae me intHHqere. Ei sic kU" . Iiei llebr*

f . 28. DormUavil. '.-.pra teedie. Anib. SOiie^.ebe.

G. ingemuih * . * • e omiion«.' t • 35. m temilam. A. H. Car. juxla Gr. inaemim. C.

in lege. G, in iegem. f .'S^ et non in avariiimn. H. G^ C. el non di m^

latem, f . 58. tn ifmoiv Ino. A. jtixla €r. et Hebr. in itam-

rem luum» f . 59. Ampula. H. Circumcide. Item f . 59. jueunda. A. swmin* Amb. duieia. t . 40. «JM/ioi mo. G. tanetifiea me. T . 4-3. usquequaque. G. vs^iitf tn /fnm. t . 46. 6i tesHmenUs Ims. R. Rom, M. H. iTtflciftmo-

mtflKts. t • 47. «mr dilexi. R. Rom. Amb. et Gr. addnnt , m'-

Viis. M. H. vekemenier. G. iNt/ils. At in sobseqnenti f. R. Rom. nddmit» veA^msnlor. Arab. G. C.

mmts* t . 52. el emsoialMs aum. H. ef exkorlaius tum. f . 55. A^iwfid lemitl mo. A. M. Tmrfinm lomnl mo.

H. Rom. G. Defeclio animilenuit me. Amb. I^nst/ia*

ninums ilsltmnl mo. Gr. i$^/U», f . 57. Portio mea^ Domine. A. Amb. H. C. Pm$ (vcl

pordo) mea Domtmcf . t . 59. via$ mea$. Rom. M. G. C. jtixu Gr. t*iMlmis. f . 65. Bomtalem. A. Suamiaiem. Amb. Jueundiim-

tem. Gr. ^Q^^niTK. Eadem vox hidietor in t . 86

ct68. t . 66. ef ^$ciplinam. A. el ermiflJotism. t • 68. Bonuf ef tu, etc. A. Suavi$ e$ Domino, el in

snavitale inn doco me, etc t . 69. corde meo. Abest meo a G. H. C. Car. Ger. Gal.

et superfluum esse dicit Hieron. hi epist. 135. f . 73. et platmaverunt me. A. et finxerunl me. G. H.

el nrmpnraiwmnl nie. Favet Amb. f . 75. el in veriuoe tua. A. juxU Gr. el verilaU,

omisso tua, H. et Hebr. et vere. f . 76. Fiat. R.Rom. Amb. C. addunt, nune. M. ad«

dii, vero. Quta scilicet In Gr. est particiila 24. Item t • 76. nl contoletur me. M. Amb. G. H. C. nl

exnatmur me. t . 78. rxercebor. M. mediiabor. G- permanebo. f . 82. eonfoMertf me. G. U. C. exhortaberit mi. f . 83. innruina. Amb. tn geHddio. f . 85. fabuiationet. A. deleclaiionet. Amb. G. II. C.

earerci/a/tonm . Gr. dcfoWxtet . t . 86. inique. R. Roin. M. G. C tni<pii. t . ii%.inkumililaumea,G.inliumiliatione mea. Ilcbr.

tft pretsura mea.

?. 95. imeitext. O. non intellexeruni. . 96. Qmnis cofttummalionit. R. Rom. G. C. C:ir.

Cnlb. et llebr. Omni consummalioni. f . 98. prudeniem me fedtti mandatoiito, elc. A. M.

tapere me fedtli numdatum tuum. Gr. <«if coA« /kc tSg?

ImXi^ «00. Amb. inieiiigere me feeisti mandatay quia

lues. f . 100. Snper fenef . * . * .quastivi. A. R. Rom. M.

Anib. G. H. C. juxu Gr. Super seniores. * . * . exqui'

tkm. Hebr. «eiTain. t . 101. prohibuit M. prohibe.G. prohibuitli, f . 103. super msl. A. R. Rom. M. Amb. G. C. ad<p

diml, et jfavum. f . 408. beneplacila fae. M. ^ene protperu nune. G.

in-ofra. Amb. eomproba. C. comproba nune, Gr. M^-

x^oov ^i}. Hebr. eom^ilaeeanl tibi. f , 109. in numifrtts metf . A. K. Rom. M. Amb. G. 11.

<i. jiixta Gr. in manibut tuit. t . 118. Sprevitti. Gr. i(euSiv««M(,- : qood Augnsthius

dicit diiigeiitius eipressiim lioe modo , Ad niAt/nm

dedaxitli^ Hebr. hab^ , Abieeisti. t . 1 19. leftinionia ma. A. M. AhOk G. Cw adduni,

femf^er. 1 . 120. Con/;^ Itmoff fno, ete. A. Amb, Confige clavis > A limore Ino.. Gr. imi»vi>m9cr» ; quod verbum sine ela*

vis, iiiquit Aiigiistiniis, inielligi noii \H»eH. f , 121. ea(nmnianli6nf me. A. M. Amb. 11*. C.

it>ttf nie. R. Rom. G. per$equentibus me»

?ARIANTU IN PSALTERHS.

M

f . Itt. SMdjpe» ele. A« Exdpe. R. Rom. M. G. C.

Ehye, llcbr. Spondi j/ro $en>o tuo m bonum. licin f . 122. Noii caiiMHni^fiiKr. B. Rom. M. G. K/ntn

ca/imuiien/icr. f . 126. fadendi Dpmne. A. G. H. jiista Gr. fadendi

thtnino. Favet Amb. in ratione inierprcundi. t • 128. dhrigebar. A. Amb. conigebar, y . 136. fiRliitMMraim 4eiiiix«niiil, eic. C. Per esdiue

aquarwn^ etc R. Roro. M. G. H. C. iramierunU A.

deeeenderunt. Amb. In decureus aquarum descende-

runi. Hebr. Aiffi a^enun fiuebani de oculit meit. Iiem ^ . 136. non €utiodieruni. Amb. et. Gr. noii cn-

afMltM.

t . 458. Tabeteere me fecii %elut meut. A. H. Tabe-' feeii m«, etc. Amb. G. Exqjdmit me^ etc. M. II. uiut iuut. R. Roni. Amb. G. C. %elut domut tuas. Vitle Ejiarr. in PsaL il8, serm. 28 , n. 2.

f . 143. el angiuMiia. A. M. Amb. el necetuiat. Gr.

flCMcyxflii.

t . 1U. e< uream. M. G. ef vtvt^ea me. H. eorvm , el

vivi/iecr. ^ • i47. tn maiuriiate. A. In in/empeiia noc/e. Gr. i:f

Mf^f in ImmaHiHiai^ : qiue lecuo pntbutur Augti-

sliiin. Hobr. babet, Surgebam adlm/c in tenebrit. f . i48. ad te dilucuto. A. juxia Gr. a4 matutinum. f . i50. iniquiiaii. A. iniquitale. Amb. G. C. ini^tte.

R. Roin. iniguL f . i56. mii/io?. R. Rom. Amb. addunt » nlndt. H.

taide. f . 158. Fidl pavaricantet. A. Vf</i intentaiot. Gr.

ffmrr«CiT««. R. Rom. M. Amb. G. H. C non tervan-

ietpadmn. f . 166. diiesi. Amb. G. fed. f . 167. et dilexit. A. R. Rom. G. C. Car. Hcbr. el

t&iexi. f . 172. mandata iua eequitat. A. mandala ttia iudi"

eia : farte, jutiiiia^ iit Ainb. At C. mandaia tua

terUaa. f . i76. ^fMBre. Amb. G. H. vivi/ico. Hanc discrepan-

liam nout Au^ustinus, ortam ab exeinpluribus grflo-

cis, quonim aiii)uj i^9o* babebant, pro i^ixnn^* CX PSAUiO cxix. . f . %. Canticum graduum. G. Canliciim atcentuum. Uem f .i.Ad Dondtnm. * • * . fl exaudmi me. A. 6.

11. Ad ie^ Donune. • • - . el exaudisii me. t . 5. fn^olongaiut eti. A. ionginquut faciut ett. Uem f . 5. cum ka^tantibut Cedar. A. juxU Gr. ei

llebr. eum tabemacuiit Cedar. Sic etiam Hilarium

Imsae ex interpretaiidi ratione cognoscitur. f . 6. miillitm incola fuit. A. mullum peregrinata eti.

El sic Hebr.

Bx muio c». f . 3. Non dei. A. juxta Gr. Non det. f . 5. CTMloifil le. A. H. juxU Gr. euttodiel U. Kem t • 5. prouctio iua. A. lej^nmenlKm iMtnn. Itcm f . 5. dexieram tuam. A. R. Rom. M. G. H. C.

dextera luw.

EX PSAUIO cszi. t . I- ^ttdP </icla tmu ndhi. A. )«xU Gr. qui dixerunl

t . 2. tn airnt tuit. Yox tuit abest ab A. G. 11. C. f . 4. nomtm Damtni. A* H« Rom* G. C. nomini i«#»

Doimne. t • 5. iujudido. A. juxU Gr. t«;Wicittm. t . 6. Hogale. A. M. juxU Gr. intenogoie. f . 7. tn iMrn^tts imt. H. tn /«tft^ttf tuitgmibut. Gr.

f . 8. toquebar. ▲. G. joxU Gc. /ofiteto' auiem.

KX PSALMO CXKV.

t . 2. in motti^i». Gr. uiroque loco sonat, tn mamie. f . 4. Qifia mttllicm repUta eti. A. G. juxu Gr. In piU"

rtmttm^ ete.

Ez muio cxxifi. f . 3. furor eomm. R. Rom. M. U. C anim«i eorum. f . \. aqua absorbuittet not. A. aqua demcrtittoi not.

R. R«m. vWfU aqua abtotbuisteni no$. M. iil o^Nam

fltorliysiani not.

f . 5. Forthan perirantiuei. A- jaxU Gf. FordUm

perirannii.

Item t.* S- «^m iniolerMlem. A. a^vom nne siid- ttantia. Gr. rd O^p t^ avvir^T«Toy. N. G. H. a^am imtMeniom.

t . 6. in captionem. A. 6. JuxU Gr. in venatifiuem. U. in capluram.

Bx MAuio cxm.

t . i. nen commovcbiiur .- .- .qm kakiUd. A« noneom' movebuntur .'.' .qui iuhabitani.

f . 5. in obligationet » addncei. A. in tirangnlaiionem^ abdueel. ^vet Gr. <k tc^ ffT^a*^/cx}icas an64tt. G. mi tuffocationet. C. tM mravitatibut. ' Hcbr. a4 praviiaUt suat. Sunt qni in Yulgala pro obligationet^ mibmi- duni puUnt obliqnationet, u\ cst lorluotitalct.

EX PSALttO CXXV

t . i. In coHveriendo. A. cum Hebr. Ctrm converferel G. C«m averieret, Gr i/ t^ Isirrpi^t Kvf «c».

EX PSAUIO CXXVI.

t . i- fruttra vigitat. A. G. in vanum iaboravit^

f .f^.qui impievit. M. juxla Gr. ct llebr. qui impUbik

Et sic habebat Vulg.ila in Colb. Ger. Gal. liciu t . 5. non confundeiur cum ioquetur. A. Rotti.

G. H. C. juxu Gr. non eonfundentur eum loquentur. BX pmifo cxxvn. f . 2. Laboret manuum tuarum quia manduea^t A.

R. Roin. M. G. U. C Labores fructuum tuorum mon-

ducabit. Erratam ex ambigua voce grxca , tA«

M^v : xmfveA enim dicuntiir et fructus, ct palinm

seu manus, ex Hieron. in Epist. iil. t . 5. «intl novelice. A. velut noveilatio. il. ticui na*

vetla. £t sic Vulaau in Car. Cotb. Ger. t . 5. bona Jenumem. A. M. G. C quee bohasunt J^-

rusaUm. R. Rom. qum bona sunt in hmsatem. f . 6. pacem. A. R. Rom. M. G. C juxU Gr. pax.

EX PSAUIO CXXVIII.

t . i. difOi mmc. A. dicat vero. Gr. Z^. f . 5. prolongoveruttt. A. ionge fecemnt. f . 4. eonddii. A. R. Rom. M. G. H. C. jnxta Gv.

et Hebr. conddet. £l sic Yulgau iii Car. Colb. Ger.

Gal. t • 5. el eottverrafi/ttr relrortum. R. Rom. ei reverean-

tur. f . 6. fennm iectomm. R. Rom. M. G. H. C fenum

aidificiorum. f . 7. impiemt • * . « . meiit • * . • • coliigiu R. Rom.

C implebit . * • * • melei . * . * . coUiget. Sic ctiam

VulgaU in Car. Colb. Ger. Gal. ct favct Hebr. BX PSAUIO cxxix. t . 2. in vocem deprecaiionit meee. R. Roin. C in ora*

iionem aervt itti. t . 3. Si tntjfttilalee obtervaveritDomineyDomtne^ quiM^

etc. G. Si iniquilat attittit^ ^ttie, etc. t . 4. propter iegem tuam. M. juxu Gr. pvopier nomeik

tuum* liem t • ^' it v^bo ejut. A. R. U. C jiixuGr. in ves-

^ttm iKttm. t • 6. A* A cModia. A. Ron. M. A d^Ha.

EX PSAUiO cxxx. t • 2.iSfeail abtade^ ettauper, etc. H. Sicut ablactato*

G. C. Car. Colb. Ger. jnxU Gr. 5tVttl ablacUHunK

R. Rom. G. H. C ittper mairemtuam^ itaretribuet^

El sk Gr*

EX PSALHO CXXXI.

t . i. manittelMdinti ejjst. Cmodettiat ejut. Ikbr. af-

ficiionU ejut. f . 6. in camms silvas. A. in campujaiiuum. t . 7. inlrotlitmtti in tabernaeulum mus » aileeaMmtti, etc Gr. fional,lnlram«itii.la*emaf tt/ae^tti, a^remoi»

clc. El sic Hebc t . 9. induanlur . * . eMultent. Gr. indueniur . • . es-

suitabuni. t . i 1 • el non fmetrabimr eam. A. el nom peenilebii enm.

R. Roin. M. G. H. C el non fmstrabitur eum. Hebr.

el non avertetur ab ea. f . 13. e/esrti eom. A. R. Rom. M. G. U. C justa GIl

ptofeUgit eom. UebL desideravit <

«5

LOCA EX P9ALMIS VARIANTlA IN PSALTERIIS.

96

f. II. Hrgi fam, A» R. Rmn. M. G. Ht G.€f. ffr<e- etegi ea-n. llebr. denderavi eam,

f . 15. Viduam ejut. Qtiidam interpres, Captionm ejuif ieste Hilano, qm allcram leciionem anti<|iiio- rem esse ei omniiio seqiiendam dicit. Gr. fiat)et 6i,p$(,v^ venationem : sed in mullis eodicibnH habuit xnpoiv, vidttom^ uti observat Hieron. quaest. in Gen., c. 45, quo loco docet verlNmi Hebraeum significare eikaria : lleet in Psalterio transtnierit ipse venaHo- nem,

f . 17. Illue produeam. A. Jbi suediabo, Gr. Ix^ IC«* wTciiA. Ilcbr. Ifn mri faciam. R. Rom. G. H. C. Il^ He produeam.

f . f 8. eglorebit. G. floriet. In quod Aog. de Doctrina Christiana, 1. 2, c. 43. lUud^ aii, ^uod jmn auferre non pouumui de ore eantanlium poptdorum^ Su' fer ipeum aulem fhriei tanetifieatio meu; nihil Tpro- fecte senteniiee ditrahit : audiiur tmnen uertHor ntaUet hoc corriip^ ui nm floriet, $ed florebit dice- retur.

%t PSAXMO GXXXII.

f . 5. in moniem Sion, k» juxta Gr. tuper nkome$ Sion.

BX PSALMO GXXXIT.

f . 3. quia bomu Dominus, R. Roni. G. \h qnoniam

kemgnut eel Dominus. G. 4fuoniam suuins Domi'

nus. Uem f . 5. quottiam swm* A. R. Rom. G. qnoniam

suavi* est. M. quoniam b<mus Gr. In x«A49, ^iioiiJam

deeeus; et sic ilebr.

K 5. pr(B omnibtts diis, A. super omnes deo$. Kl. Educens. A. Suscilans. Hebr. Lmtns. K iO. reges fcries. G. reges nurabUu. i . ift. popuio tuo. A. H. C. seno tuo. f . \i. judicabit. A. fudicauit. licin ^ . ii. deprecabttur. A. advocabitur* GT^mupetxXn'

diSMTtfc. R. Rom. M. H. C. consolabitur. Hebr. m<

)»/acoM/fs. ^ • i7. <l non aufHent. His ▼erbis siilijicitur apnd A.

fiores habenty el non odorabunt ; os habent^ et non lo-

iauenlur; mottus habent^ et non operabuntur; pedes

habent, et non ambutabunt. Apnd R. Rom. H. G.

i(. C. mir<s habent, etuon odorabunt ; manus habent^

et non palpabunt ; pedes liabent^ et non ambutabunt ;

mon clunummt in gutture suo. iilem t • 17. »«9116 ettim est spiritus in ore ipsorum.

ILtKi vcrba pneierit A. ^ . 21. ex Sion. Gr. sonal, tit Sion.

EX PSAUIO GXXXV.

?. I. iit wternum. R. Rom. M. G. C. fit MWtiiiim. . t. quoniam in tBlernum misericordia ejus. Apud M. loco isiius clausul», per omnes versus repeiiiur iaiiium, ipioiitam^oiiiu. % . 7. luminaria magna. Addilur sotus in A. R. Rom.

M. G. H.C. rtGv. f . \b. et virtuUm ejus. R. Rom. G. C. et exercHum ejus. Et sic licbr. At M. et omnem potentiam ejus. ^ . i7. Qui pereussit, elc. Huic versiciiio in R. Rom. G. C. alius iste prxmiuitur : Qtci eduxit aquafu de peira rupiSf quomaminseBcuium^ etc % . 18. reges fortes. R. Rom. G. C. reges mirubUes. Ilebr. reges magnificos.

' BX PSALMO GXXXVU

f • 5. obtivioni deiur dexiera mea. A. R. Rom. M. G.

H C. o6(ji»ifa/tir me dextera mea. f . tf. proposuero. A. G. C. Ci<r. Gr. preeposuero. j .1. usque ad fundamenium. A. usque dum fundamen^

tum. G. IL C. quoadusque fundamentum,

EX PSALMO CXXXTII.

^ . i. iptt David. Gr. addil, Aggcei etZachariw. iK»tn t • i« quottiam audisli verba oris tnei. Id abest a

G. et Hebr. f .^.et verilate tua. G. et pietate iua, k«-iii f . % superomue. R. Rom. tuper nffs. M. G. I}.

C- super ommu.

. 3. exaudl me. \. M. Gr. cilo exaudi me. C. vdod-^

ler, eic. tem f . 5. multipUcabit in amma mea virtutem. R.

Rom. addunt. fttam. Al A. habet, mutiiplicabis me

in aninui mea virtute. G. C. muUipiiea^ti me in anima

mea in virtute tua. H. et Gr. concordani cum A. cui

lantum ^dunt, tua.

. 5. t> t^'t| Domini. K, Rom. G.C. iii Mnlidf,etc.*

qiiia pro 69oi$, legebatur ^u. R. Rom. C. Do^

mino.

. 8. Dominus retribnet. k* G. jnxta Gr. Dondn» re-

tribues. R. Rom. Domine retribue. tcm t . 8. fft seeculum. A. in atlernum. :cm 7 . 8. fi« desfneias. G. H, npn qmittas. Rebr, ii«

dinuttas, Gr. ftii ir«^£S>}«.

EX PSALMO cxxXTni.

. 2. sessionem meam. G. passlon<*fif fn^am,

. 5. et fumcutummeum, etc. A. et tindiein meum. R,

Rom. G. H. C. ei directionem meam. M. ei funem

meum. Hebr. et (^cubitionem meam.

. i. non est sermo. A. R. Uom M. G. H. C. fioit eU

dotus. In Gr. >^; 43^9«.

. 9. diluculo. A. in direcium. R. Rom. G. H. G»

ante Incem. G. ante lueem in direetum. M. « niafii-

lino. Gr. xoer ipSii i pro quo in aliis libris » w*

4pOp9*.

. i i . iUuminatio mea. Yox mea thest ab A . Car. Ger.

Gr.

. i4. magnificatut es. A. R. Rom. M. juxta Gr. miri*

ficaius es. G. II. nurificatus sum, Rebr. nuignificasii

me.

. i5. Son^ est occuUatum os meum o te^ quodfedstt

in abscondito. G. Non occuUum ossum meum ad ea

qum fecisti in occutlo.

. i6. Imperfectum meum^ etc.M.jiixla Gr. Inopenk-

lum meum. G. Imperfectum tuum videruntoeuiimei.

ilebr. informemadkue me, etc* icin ^ . io. dies formabunluTp A M, C. per diem^ eic.

A. errabunt. : auasi in Gr. Icgeril irXecyx^^mmc^ pra

nXouH909rKi. n. die reptebuntur.

. i7. honorificaii sunt. M. honorandi suni. Iiem ^ . i7. confortatus est. A. juxta Gr. eonfortmi

sunt. G. C. confirmati sunt.

. iO. dicitis in cogitatione. A. H. C. Gr. tUces in ctH

gitaiione. G. dids, etc. H. conleniiosi estisin cogiiQ'

lionibus. Hebr. conlradicent ttbi sceleraie.

•ni f. 20. civitates luas. A. R. Rom. M. G« Gir,

Colb. Ger. Gal. civiiates suas.

. 25. inlerroga me , et eognosce semitas meof.

A. Serutare me,ctc. M. Afiige iite, et seilo viat

meas.

. 24. tn vta cetema. R. Rom. B. in viam (Pter^

nam.

BX PSALMO CXXXIX.

. 4. stml terpentis. A. R. Rom. M. C. H C. sle-^

ul serpentes. £t sic Vulgata in i^ar. Cdib. Ger.

Gal.

. 6. extettderunt in taqueum, A. R. Roin. M. G. 11.

C. juxta.Gr«addunt, pedibus meis.

. 8. o6iim6rafd tuper caput^ etc. R. o6iim6ra caputf

elc.

. 9. Ne iradasme^ Domine^ a deMerio meo. G. Non

iradas, Domine^ desiderium meum peccaiori. Car.

r<olb. G. Gal. Nontradas, Dominey desideriomeo pee»

cuiori. ilcbr. Ne des, Domine, detideria tiiipit.

. ii. car6ofi€i in ignem dejideseas. A. juxtaGr. car>

bonet ignit in lerra, et dejtdesivel. dejident) eos. G.

carbanes igms, eidejidet eot. H. car^oitef ign^s^ ra-

per terram dejicies eos.

. 12. <;apf>ji( tn inieritUt A. juxta Gr. «eiui6imliir fn

interilum.

. i3. Et tindiclam. A. juxta Gr. «(catiiafn.

EX PSALMO CXL.

. 3. ei ostium drcumslantia labiismds. A. et ostium coniinentim circum labia mea. . i* et Hon eommunicabo. A. G. ei uon couilbinq^Q^ IV U. et non combinabor.

57

ntcFAm

t . 5. oUmn maan pmalmu G* mi$erkar4la peetO'

torUm f .^.jmcUpetra. A. cam» Helir. ;taB(a peiram. R.

nom. M. G. H. C. amtinuaa petrm. Iteoft. t • 6. potuenmt, X^prcnainieruni, Gr. ^ZynOncw.

iuUMeranL Hebr. decor« «ttiU* t . 7. £ni|ila eil. A. dierupta e$t. G. C. fmpliiiii eil.

R. Rom. M. eruetuat^ sive eructat. ) . 10. nngutariter. A. mgularii. El P8ALII0 cxu. t 3. EfuHdo.'.'. pronuntio. A. R. M. jaxla Gr. . el Hebr. Efundam. A. G. aftnuiiita^o. R. prouuii-

ItflN.

t . 4. /n dificendo ex me. R. Rom. M. C. /n defidendo m me. A. Ditm c/f /Vdl a me ipiritus meu$.

\'(nm f . 4. abiconderunt laqueum.R. M. abteontierunt Mupirbi laqueos.

f . 8. me exepeciant ju$ti. A. juxla Gr. me euHinebunt ju$Ui Hebr. tn me coronabuntur juiti.

BX rSALHO CXLII.

f . i. ei auMatui eH iuper me. A. Tcedhtm paieui en

in me. ^ . f 0. m mram rectmn. Gr. sonal, in recta : im)C ad-

tlii, terra. B. Rom. habent, m tnaiii rcclam.

BX PSALHO CXLlll.

f . 3. repuioi. A. «slfntaf. M. tttiflaf.

t 8. dextera iniquilatii, C. dexlera mra</adt. Et sic

Hrlir. f . 10. Qifl ios.*.*. redemhti. A. jiixia Gr. et Hebr.

Qui dat.'.\ redinnt. R. M. G. U. C. Qui dai.w (t-

berai. f . 12. noeelke niantationei m juveniule eua. A. no*

9flte eonilabilttcB in juventule iua. R. M. noveila

pimtationei italnlittB a juventute tua^ G. C. novella

pianuaiofdi uabUila a juvenlute iua. H. novellaplan-

tioio eiabilitaln^ elc. f . 15. tii egrewbui iuii. R. M. G. C. tn ilinm^Bf

sHtf . Hebr. m compilii neetrii.

EX PSALMO CXLIV.

t. 1. Dem wtene rex. A. U. juxU Gr. addont.

f . 42. maifmfieentim fegid euLA. i

rMfni loi.

t . f6. omne animai. H. amnem <

t . 48. omat^ttf iavoeantibui eum. Idapud R. Ren.O.

C. Boiinisi aemel habetar.

BX mLMO CXLV.

f . 4. eogitationei eorum. A. cogUadonee eiue. Et sie

llebr. t . 8. illunnnatcacoi. A. juxla Gr. iapientei fadiem^

coi. H. iapientificai crncoe.

BX P8ALB0 CXLTI.

^ . i. HaUeluia. G. C. Car. et Gr. addunl, Aggmi ei ZacharicB. Sic eiiam Gr. cum aliquot Ubris iDilio

Psal. CXLYll elCXLYIII.

It>'m ♦ . 1. decoraque. Abest ab A. R. Rom. M. G« H.

C. Gr. t • 2. congregabif. A. cotUgem. R. Roro. G. H. C. ean^

gregam. t . 5. Ei iapientia ejm. A. JuxU Gr. et inteUigeniim

eJHi, Hebr. vrudentioe ejm. f 7. PrcBcimte. A. R. M. G. C. Gr. Incipiu. H. /n-

rAoale. t • iO. necin tibui. M. ne^ in tibiaUbui. A« R. Rom*

G. H. C. nee m tabemaculi» : quia forte in Gr. |iro

T«ic xvii/Mtcc, legebatur roOi vKti^mXf. liem ^ . iO. beneplaciium erit d. A. bene ienUet. Gr.

6ene miiIiI.

EX PSALMO CXLVII.

Tii. BalUluia H. C. Car. Gr^iWniC, Aggmi etZaeka- rice.

?. i5. eeroi. A. Juxla Cr. el Hcbr. veeiee. . i5. velociter. A. Juxta Gr. uiqne in neloeiiatem. f . i7. «iail bucceUoi. A. R.Roni. M. G. C. iieut frm-

ila panii. Iit^in t . i7. quii iuHinebU. A. M. G. C. fiiii iubtiiiei^ f .ii.U liquefacia. A. ei tabefaciti.

EX PSALBO CXLVIII.

f .k.et aquee omna. Abesi omnes ab R. Rom. C. Car.

Gal. Gr et Hebr. t • 44. ei exaltwni. A. Jiixtn Gr. exaUabil.

EX PSALMO CXLIX.

f . 5. gloriee iancUiatii lum hquenlur. R. Rom. H. C. f . 4. beneT^lacilum eit Domino. A. bene faril Dominue.

MajeMtaHi tum et ionctiiatem tuam ioquentur. Gr. ma- Item f .4. tn ialutem. G. C. Gr. in ialute. Ilel>r, in Jefii.

jeHaiii tum ei honorem tuum toquentur, et ianctila- ex psalmo cl.

lem luam dicent. f .^.virtutibm, R. Kom. M. G. C. Gr. potenlatibui.

f . 0. aimveriif. Gr. sonat, fuflinenlihif. f . ^.jnbiUitionii. R. Roin. C. bene tinmenUbui.

fanca resUul in superiorem coileciionem observanda. Ac primum iitiidem dtscrep^ntlamm ffenas iHiid , id latnm inlerpuiictione simm , unde variatiir interdum sensus , praelermissom hic necessarlo fiui , qiiod nimis bie pateal , neque alia faciie rationc , quain relatis intef ris Psalteriis osteiidi valeat. Praeten« , ne quis psal - lerhwi qiiod appellant Vetm , hic a nobis neglecturo putet , admonere Juvat nihil ipsum ab Augusiiiiiaiio dis- sidere. Et jaofi nuUi dubiUmus qnin iliiid totum ex Augustini Commenurits exscripserit ejiisdem in quincu- plici Psalierio editor Jac. Faber , qui Psaknorum verba , rei subjcctac quandoque a concionante apuia , noii aiio qttam expressa ibi erant modo reiulit « nt videre est iii Psal. cxx , Levem^ etc. Quod non satis adverte- rant ii » qui Yetm istud et Aognsiiniannm in suis ad lxx Inleppreles scholiis et notis , non pro nno eodero- qne , sed pro duobus habenl Psalieriis. Postremoobservaiione dignum est , Viiigatam in quibusdam , umeisi rafissimb locis , rainus cum HebraiO , qnam veUrem ver^ionem convenire , ob vapieuietii , credlmus , con- lextus graeci Hexaplomm , ad quem Hieronymos Psalterium latiniim emendavit. ExempH gratia , in Psal. iv, 8, habel Volgata, A [rvcltt ; quia gnccum exemplar ferebai , «icdxffpiroC, pro Anb x«ipeG , A tempore , qu» crat lectio veteris versionis magis Hebraeo ceasenianea.

DE SUBSEQUENTE AUGUSTINI OPERE,

CASSIODORUS SENATOR

IN PROLOGO AD SUUM COMMENTARIUM JN PSALMOS.

ComPsalterli coclcstis animnrum mella ffustnssem , nl qood solent desidcrantes eflicere , avi clus me per- scniutor immersi , ut dicU saluiaria suaviier imbi- herm post amarissim.is actiones ': sed familiarls in- dioanlMS occnrrit obscaritas, quae lariis est inUxU personis et velau parabolis. Hxc in dictis viulibus Roxia diasimiilatione pneteritur , dum sdepo illud re- periri solei ambiguum , <|uod magni sacraincuti ^esut

arcanum. Tuiic ad Augustiui racundissimi patris con- fugi opinaiissimam (a) lcciionem , in i|ua UuU erat copia congesU dictorum , ut reiineri vtx possit reie« ctum , quod abunde videtur exposituiu. Cred6 » cimi nimis avidos popiilos ecciesiasticis dapil>us cxplerie cupit» oecessario flueola um magns pnudicatioitis

(a) Ms. Gcrm., diserUs^mam.

^w

PRiBrATIO.

raateTil* Qnoclm meivior inArmitatis nie» , mare ipsius quorumdam psalmorum rontibus profnsam , divina misertoordia largieuie» in rivulos vadosos compradiosa breviiaie deduxi , uno codlee tam diffusa compleciens , qu» ille in decadas quindecim mirabi - liter explicavit. Sed , ut qiiidam de llomero ait , lale esi de ejua sensu aliqmd snbripere , quale llerculi davam de manu loUere (a). Esi eoim lilterarum om«

(a) Macrobius, lil). SsatumaLc 3.

niiim ma^ ister enrogius , ei aaod in nbertale rarwn est , cautissiinus disputator. Dccurrit qiiippe tanqnam fons purissimus nolta li»ee poUutus; sed m inle^itaio fidei perseverans , nescit b»reiicis dare unde se pos- sint aliqoa collueiaiione defendere. Totus catholicus « tolus onhodoxus invenitur , et in Ecrlt^sia I>omini suavissimo niiore resplendeiis , supemi luminis clar:- tate radiatur.

VERSUS

AJ) EPITQMEN GOMMENTARIORUM AUGUSTINI IN PSALMOS,

CONTENTAM IN YETERE GODIGE GiHiBERTlNO,

€ui codm promfiwwn , camercs forma , ad Davl<Us eomplectendam macfinem apfnctum eonspidttur , ei tHsai- pfnm his ad fortitcem verbis : Landulfus ovans hiinc lilHslluni ficri jussit , pro quo funde preces cariiiiiia qni legis , etc. Ai vero ad iinaginis pedes : Oraie pro AnDone , boc supplico.

cantica Davidico Christum modulantia pleo(ro«

Explaoata ienei floridus iste liber ; Maxlroa suocioctis reserans mjateria vevbb»

Et profluos seosus sub brevitaie loqnens. BuucAiigusdous, tolo venerabilisorbei

Egregius praesul, doctor apostolicus In popuiis larao diflimdens flumine lingme,

Ter quiiits decadis graade pereglt opus : Dmi cuplt 61 tenues renun comprendere formas,

Et menteni plcbis voce movere pia. Sed quia rem miram atque omni ratione salubrem »

Noa omnes avido oordis amore petunt; Inimo etiam plures censu seosuque minores,

iiaudquaquam tantas quimus liabere gaas ;

Uno cuncta simul libult perstrlngere liliro»

Ei modicas undas sumcre de pelago ; Saepius ut breviter possii res ianU revolviy

Nec nimiosumpiu sive labore gravet. Hnnc IgiUir, Leoor, sensu percurre sagad »

Et eape sidereum neclar ab ore sacro : Quod recreai mentes, quod mores format ei omai ;

Uude trabuQi vires spes, amor aique QUes. Nam Deos bic clemens reverendae praesidei arc9e »

Qua« dapllci ialHila jiim superna lenet : Ausleram virgam mannae dulcedlne sedajis^ ' Propitioqoe 6U|)er numbie euncta iegeo& : Atque duos Uiler Cberubiaos voce IrenieiKla

Intooat, ei rapidi fulgurisigne micat.

FBANCISCUS PETRARCHA, JOAN. BOCCACIO,

DE AUGUSTINI IN PSALMOS OPERE SIBI TRANSMISSO (a).

Deasti me munere magniflco et inslgni. Jam Davi* dicom pelagus sccurior iiavigabo : viiabo scopuios ; neque vcrborum fluctibiis, Deqne fractarum scnien- iianim coilisione tcrrcbor. Soiebam ipsis meis viribos in alium niti, ei nunc altius bracbia jactando, nunc asscre foriuiio siibniius , per obstantes flucius fesso ingcnio laborare : ita quidem ui sxpe cnm Pctro mergi incipicns exclamarem, Domine^ salvum me fac (Matih. XIV, 50) : et saepe cum Chrisio manum suppli- eibos porriffente consurgerem. Uos inter a»lus, pup- pi» iu mibi pravalidam el naudeniin industrium deslinastif divini ingenii Ancosiinum : ciijus opus iiD'* mensnm , quod vulgo ires in partes , apiud quosdam plurifariaro divisum, roultis ei roagnis voloroinibus coniioeiur, ioturo uno volomine comprehensom {b]^ et a te roihi iransroissiim Iseius siupensque suscepu Ei dixi roecum, Non esi ineriin lociis : si quid otii sopererii, isie discutiei. Magnns adesi bospes ei magno eurandus impedio. Dorroire toiis nociibus non sinet. Frusira jacetis adhuc conjunctis ooulis : vigiianduro dst, luctibranduro est. Frusira quictcm roediUmini : laborandum est. Yerum dicam : Ncmo ex amicis Itlum sine admiraiione respexit, cnnctis una voce te- siantibus, nunquam se librom tanii corporis vidisse. Quod de mc ipse proflteor, rerum ialiuro haud uUi- miis Inquisiior : ncc mole iiiteraruro, quam sensuum ubertate, mnjus opus. Monstrum esico^itare, quan- lus ille Vir ingenio, quantus studio fuit ; nnde ilfe fcrvor impetusqiic scribeiidi sancio Yiro, illa rerum divinanim notitia terrenis din priinum illecebris canto, illa demtim laborum patientia seni, illud oiium episcopo, illa Romani eloqiiii facultas ATro hominl ; dc quo proprie dictom puies, quod ipse de Marco Varrone dixit , Terentianiim secutus : Vir , tii^ia/, doctiss^mus undecunnpie Varro , qui tam multa legit ,

(n) Kpisi. variar. 22 vcl 2i.

{h) Isiiid ipsum nuuc in duo divisum a&servatnr in bl- UioUicca negia. inspicc llss. synal)um iufra, col. 05-06.

«1 aUqmd d scribere vacavisse wremwr; et fammnlfg fcrtpsi/, quam muita vix quemquam tegere oosse ereda" mus (a). Sed ui alia oniiilam ejnsdem Ingenii mo- numenu, seu qu» multa suni mihi, seu quibiis ad- buc careo; ei rursum, seu qii» Relractationum suanim libris ipse idero commemorat seo qiise ibi vel oblita forte, vel neglecia, velnondum scrifiia pr.i*ior' iii, atqiie omnia relegendum viia humana vix Miffl- cii : quis eum, si nihil aliud egissei, unitm lioc scn« bere potuisse non siopeai? Nuilum uauin ei unins flpos nominis laiinis editum liueris, huic inagnitudini conferendum sdo, nisi ibrte sit aller ejusdem liber in Episiolas Paoli, quod, nisi follit existimaiio, frusim*. liir^ue memoria , prope ad eamdem iiiierarum eon- genem videiur accedere : vel Titi Livii Uomanaruin rerum liber ingens , quem in paries , quas Decjdcs vocant, non ipse qiii scripsii, sed fasiidiosa legenttum aeidii ignavia. Huic tali amiciiia Uiai.dono, pr;rior eam nuam ioquor roagniiudinero , ei libri decor, et vetustioris litiera! roajesias, et orouis sobrfua acoedli oniatus ; ui com oculos ibi figere coBperim, siiiculose hirudinis in morem nequearo iiisi plenos avellere. Ita mihi sxpe dies impransus prxteriabitur, nox insom- nis : in qiio quidem delectationi meae, quain jam fere unicam, nec nisi ex liiterarum leciione percipio , quanUim hac lua liberalitate sit additum, non facile vulgus exisiimet, cui extra corporcos seiisus nulla vn- Iu|)tas esi : io vero perfacile ; neqiie mirabere libri hujiis adveninm me sitienter aique anxie exspectasse. Scis ut cupidititi longa brevitas, festinaiio tarda est. Quod si apiid Nasonem amantis insani verbum esl»

« Septima nox agitur, spatSum mihi longius anno. » quod mibi visum putas , cui iuier exspectaodum , in ex persona alterius ait idem,

c Luna quaior laiuit, UHo quaier orbe reorevii ? » (ovia, uerotd.^ epist. 2.)

Solei lioncsu eiipieoiiuin Aamma serenior essc» non (tt) Ub. VI de ctTH. Ocl, cap. S.

«i

PHfiFATIO

Mfnior. Consulto Uimoii Mttifii rear, non quidem abi lc 9 qui in roiiieiMlo muliam solliciiudinem lia- buisli ; sed a«l foniiam (a) poiius, ul ipsa dilaiio de&i-

(«) Fone, ab afit^ vel qaid simUa.

dcrio mro ralcar, mttneriqiie tuo graiiam <._ .

Pro quo libi graies inerius agendi ne forle puies qiiod liujiis episiolas coniexlus, aui dies uqus modum siaiuai; non alium scio quam («geiidi TiTendimie ft- iiem fore. Vale nostri memor.

PRJEFATIO CUJUSDAM RECENTIORIS

IN GOMMENTARIOS AUGUSTINI, QUOS SCRIPSIT IN PSALHOS.

Gum M» floimn divins, vemm ctiam komanas phi- losophie Teriias doceat, nifail frustra, et sine cansa, sive in Dei, tive in Daiiine operibos esse bctum ; noD pnnim eorum aniroos, qui singiilornm rationem iactonim oonati aunt reddere, ffiKcslio pulsavit, cajoi fei causa et ad qnid liomo condtCus sit. Ad quam di»- solvendam etsi multomm pfailosophontm ingenia sol- leite ac ploriinQm laboraverint, nuilus eorum (aroen veram ialegramqae ntionem reddere potiiit. Qno factom est, nt a rccto verilatis trarotieoevianles, iii varioa inexcusabilesque errores iiicideriiU. Nec rot- mm : qnl eiiim ralionem siil ignorabant, <(ho pacto ciijasris alterios raiioncm scire poieraiit? Dtviiia an- ti*ro Scrjpiura ab hominis Conditore inspirata, sola snnmiam ptTfeciamqoe factionis ipsius causam in la- f^ni prodiiiit; non modo generaiem, qua Dominus onminm onlversa propler se operalus csl {Prw. xvi, 4), sed et in specie ofiicii s«i raiionem, dignitalem fir nemque demonstrans. Ita enim scriptiim est : Dem de f«rr« ereami Aomtitem, el $eeundum hnttginem iuam ffcii tVlniit. Et paulo post : Poititl oculum suum ntper cerda iUormm^ oUendere itlii magnaiia operum suorum^ «I nomen sancUficaUonis cottauaeat , et gtoriari in nU^ rakilibus ittius^ ut magnatia enarrent operum ejus { Eceii, ZTii, I, 7 ef 8). Quorum omnium hxc summa eO, Deain idcireo liominem, lalemqiie coiididisse, ut esset qni opera ejus inielligeret , qui providentiam dispoiiendi , ralionero faciendi , virttuem coiisuiu- mandi, potenliam con^crvanili, snpieiitinm guber- nandi» clementiam beneraciendi , et sonsu admirari , et voce enarrarc alqiic collaiidare possct, hoc esl, ut Deom factorcm culerct. Quemadmoduiii itaquc facius est mondus propler lioniinem, ul ei servirel : ila homo factos est propter Deum, nt ei serviret. Sic ergo mnndus idcirco lactiis est, ut ficret homo : homo vero ideo factus csl, ui Deum faclorem suum a^uo- sceret ; ideo agnosccrei, ut amaret et coleret ; ideo aniaret et coleret, ut beatam immorialilatein pro inercede laboris eapcret ; ideo autem jprxmio beatx immorulilatis anicerelur, ut similis efTectus Angelis, summo et imnioriali Deo in perpetuum serviret , et esset regnum a^ternum ipsi Deo. Haec esl summa re- nim, hoc arcanum Dei, hoc constitationis mundi niystenum, h;rc conditi hominis ratio, hic universo- rum cardo. Hocqiii nescit, si ipse homo sit nescitur. iloc si philosopbi tenuissent, in lot tam varios lamque pemiciosos errores prolapsi non fuissent. Hanc deni- <|ue conditioiiis su;e raiionem ut homo jugiter lenerel, in praKicptum sibi posita est, sancto legislatore Moy»e aiiesunie« ei Judaicum populum iu commonenie : Et uunCf inqiiit, quid Donmus Deus luus petil a te, ntit ut limeas Dominum Deum fuum, el ambules in viis ejus^ et diligas ewn^ ac servias Dondno Deo tuo in to(o corde lifo, d tn tola nnima Ina, cuslodiasque mandaia Domi^ idt ei ceremonias ejus, quas ego liodie prtecipio /t^', ut kau sU tibi? £l iKist pauca ; Dominum Deuin tuum^ loquity iittUfbis^ ei a soli servies ( Deut^ x, 12, 13, 20 ). Ncque isttid pnetcreuiidum eat, auod eadem qiioque de causa, non solum condiius est bomo, scd et boiiii- nis Conditor (acius est hoiiio, Zacbaria pareiitc prae- cursurif Domini Spiriiu sancto repieio, iu inler cas- lera vaticinanle et dicente : Jusjurandum quod juravit ad Abraham patrem nostrum^ daturum se nobis; ut sine iimore de manu iuimicorum nostrorum tiberati, servia-' WMS UUp in Munc^iiate et justitia coram ipso , omnibus diebus nosiris {Luc. i, 75-75). Ecce testimonio Uiili prophetae idcirco ctiam Deum propter )ioiniiicin, bo- niinem iactam, imo et homioi servivissc, ut el Itoiuo

di^m Bibi serviiaiem rependerel. ItnricU aalem ho* mmi aervitus, licet muliifarie iHierpreUri, mahis va^ riisqae modis Deo creatori exhiberi possit; niht1 u- meii alind est quam debitiis Deo cuilus , et blc noo aiiud quam devou ipsius tandatio. t Stcmmi» «fiim , Laetantio Firmiano teste, cotewU Dei ritus est, ex ore pisti hominis ad Deum directa laudatio. Quof tamen ipsa^ inquit, ut Deo sit accepia, et kumitUate, et timore^ et devotione maxima opus est; ne quis forle integritaUs ei innocentiaf fidueiam gereus, tumoris et arrogantim o-fmM ineurrat, eoque facto gratiam virtulis anttttat (o). i iJnde et sanctiis Moyses postquam prxmemoratuni cxpressit pr»oeptam, sabjecil, Ipst adhofrebis, ipse esi tauM tua {Deut. x, tO €C 21): hoc cst, quem solum budare debes. H«c est vera religio, ha!C recu pleUs, hxe delriu Deo servitus. Hoc cst acoepubile jngeque sacrifieium, qoo eoli, placari, honorificari et glorifi- eari vult Deos , ipso per IVopliciam conieslanie , el dieenle : Immola Deo saerificium taudis , «I redde At- tissimo vota lua. Ei in calce ejtisdem vaiicinii : Sacri- ficium^ inquit, taudis honorificabit me, et iltic iter qua ostendam itti satutare Dei {Psat. xtix, U, 25).

Verum quamvis ad haiic ser\*itiitem omncs liomi- nes leneaniur;quosdam tamcn Domiiius elcgii, a qiiibuspnecipue et specialius coli aiqno lamfairi vo- liiil, ut in Yeteri Tesiamonto popiilnin Israeliticutn, ad qiiem Moyses ita lociitus est : Te etegit Dominus Deus tuus , m ni €f popiiliis peeuliaris de cunciis po- puUs qui sunt suocr terram {Deul. vn , G). Kt Uerum post roulu : En DominuSf inquil , etegit tehodie^ ta si$ ei populus pecutiaris^ sicut locutus est tibi^.ui eusio* itiasonmia prwcepta iltius, et faeict te exceimrem cwt- ctis gentibus^ quas creavii in taudem et gtoriam suam , ut sispoputus sanaus Donuni Dei tui {id. xxvt, 18 rf 19). Sic ei in novo Testamento populum clirisiia' num ad sui laudem et gloriam siiigulariier elegii , Apostolo Epbesiis hoc scribcnte , et ob id Deiim be- ncdicente et laudanle: Benedicius^ inquit, Deue ei PaUr Domini nostriJesu Christi^ qtd benedixk nos i« omni benedictione spiriluati in ceftestibus in Christo^ sicut eiegii nas inipso ante mundi eonsiituiiouem^ ui essemus sanciiet immacutati in eouspeetu ^us in cha^ riiata. Qui pnedesUnani nos in adoptkmem fitiorum per Jesum Christum in ipaum^ seeundum propositum votuntaiia sua , tti taudem gtoriee gratim sum {Ephes. i, 5-6). Item quemadmodum in Veteri Tesiamento ex electo popuio subele|it sibi Dominus filios Levi , qtii specialitcr sibi in ininisleriis labernacult servirent, secundum quod ad Aaroii locutusest : Ego^ imiuii, dedi vobis fratres veuros Levitas de medio fiiorum israel , ei tradidi donum DominOf ut senriant in ministeriis lo* bemacuti efus {Num. xviu, 6). Quos postea rex Dkh vid instituil ui surent mane ad oonlitendum ei ca- nendom Domino (IPor. xivi, 4), similitcrque ad vesperom , eic. Sic simiii roodo in Novo TesUnienio ex populo chrisiiano subdecii sunt clcrici et sacor- dotes, ut illi spedaliter Domino serviant , ei viriules ejus enarrando, eum laudent et oolant.Quod Pelri Aposioloram principis aocloriute comproliatur, ad eos sic sci ibentis : Vos autem genus etecium , reg^ eaeerdotium^ gens saneta^ paputus aequisitionis, ut vir- iutes annuntietis 4us^ qui de teuebris vos vocavit in ad» mirabite iumeu suum l\ Pelr. ii, 9). Ei sicut filii Levi cerlis temporibus et lioris , lau()ibus divinis dcvotius iiisistebani , iu el clerici debent. Nam et clerici a sorte dicli sunl, eo quod sint de sortc Uomiiii ; ipsuiix

(a) I ju:Uut. in libro vi, Uc vcro CuUu» c. 25.

PRiEFATIO.

pto tofta et hflefeditate sn» ctim Atiis Levi in perpe- iiiiiin potsessuri » dwnmodo Itic debilo cultu ei digna laudatione ei servierint.

Illud pixelerea consideratione dtj^num est , nec my- sterio caret , qnod cum tota Scrtptora di\initns in- spirala , ad Dei laudem et gloriam ordinata ei C(m« scripta sit , tota etiam liomini ad ejus doctrinam et consolalionem Iradila , tota dcniqoe divinis laudibus piena , universa a quibus debila Dei laudaiio sumi potest ittducens , omnemque laudaodi formam atqoe raiionem exponens ; sancta tamen Ecclesia quibui« dani Scripturis speciall us atque frequentius in divino ciiitu uti voluit« rlam sicul ex iHriusqtie Tesumenti p<ipulis Dominus quosdaro speeialiter cli*git, at sn- perius expositutn est ; ita et ex utriusoue Testamenll Scripturis qiiasdam specialiler in cullu suo voluit rrcauent^ri , utpote ex Ycteri Tesiamento librum Psalmoruni , liac pnesertim raiione , ut docto Diony- sio placet , quia Psalnii per modum laudis compre- hcnduiil quidquid in sacra Scriptura contiiietur (a). Undc ei liic Psalmorum libcr rc^istrum est totios sa- c-r;c Scriplune, et oonsummaiio totius tbeologic» paginae. Quem et subsequens divi Augustiiii nostri prologus innumeris peiie pra^coniis coromendat et (^xtollit. Hunc librum sacer canon , inter caetera qus sacerdotibus ad sciendum necessaria sunt, discen- dum commonet. Cuin enim intelligenier Deo psollen- duin sit,q(iomodo debite Deo psallere potest,qui

(a) Dionjs. de cccL iiierarchia, c. 3.

quid psallat ignorat? iobct namquc sanctus l^lml- sta noster ut psallentes Deo inieUigenter ptallant. Quoniam rex^ Inquit, omnUtanrw Dem^ psalHie iajnen- ter ( PsaL xLvi, 8), hoc esl uaelli^er, ot alia lit* tera h:il)et. Quia vcro hic libcr toi et tam proftnidis mysleriis plciius est , ut a nemine sine rovrlaiione vel docto interpreie possit imelligi ; ea de re magniis ille do<;tor Aiiguslinus noster , devotissimus Dei col- tor, aniinarumque salutis zelator ardentissimus , il- lius explaoaiioni Tigilanti studio Insadavit, ekNisa quaeqae reserans, abscondita rovelans, nysferls pandens , obscura diliicidans, dubia deOniens, virji detcsians, virtutes extollens, suppUdo oonNmnaas, praemia promiuens , pusillaniroes conrorians» praea»- mentes deierrens , perseverantes coronaos ; ita nt nemo qui diligenter legeril, absque fruel« disoedat. Iluic igitur operi studium impendant , illQd freqneB- ter legant, illius sensum teneant omnesqui in aor> tem Domiiii , ut illum debiia serviiute laudenl et ^lorilicent, elecU sunt : ne ne^Iigentes et igonri» illaro divinae comminationis ulliooem experianlur: Qma itt identMm repulinti, repeilamie^ ne eacerdctio fungari$ nuki {Osem iv, 6). El isum adhuc terribilem : Dixi , setnper Ai evrani corde; ipei vero non co^neeeruni eia$ meoi , quibmiuravt in ira mea , it tnlra^Hiil m r^ auiem umm {P$al. xciv, 10, 11) : et iu parlem saam nabituri sint ciim hypocritis. Quin potius inlelligeiites ct tenentcs raiionem qua condiii sunt , GoDditorem pro sorie hoireditatis suae possideaiit , laudent et glo- riticcni in saxula saeculorum. Amcn.

IN LIBRUM PSALMORUM PROLOGUS,

Attgnstliio In oditls ollm blbutns» sed non In omnibns mannscriptis ropertus. rpsa est BaslHI ad cjusi Coramentarium to

rsalmos praefalto ex imer|iretatlone Rufiiii.

Omnts Scriptnra divtnitu^ inspirata , ulilis cst ad dnoendum (II 7mf. ni , 16). Ilac ipsa de causa a Spi- ffitu sanclo conscripta est , id est , ut veluti ex com- muni quodam sanitatis fonte, omncs nobis ex hac re- Hiedla proptiis passionibus assnmainus. SanHa$ enim^ inqutl , eompe$cii peccata magna, Alia namque- sont quas Propheke iradunt , alia qu» hislorici (a), lex qiioque alia, proverbiorum etiam admonitio alia : Psalmorom vcro liber qua^cumqiie utilia sunt ex omnibos continet. Fulura pnedicit, Teterum gesta Gommemoral, legem vivenlihus iribuii, gerendontm slatuit modum : et ut breviier dicam, rommunis qui- dnm bon» doclrinx thesaonis est, apte singnlis ne- cessaria subministrans. Veleribns namqiie anitnarum vulncribus novit mederi , sed et rcceniibus velocis* sUliom scit adliibere remedium , aique iiitactis perse- verantiam saliitis adhibere; sed et univcrsis partter passionibus subvenire, qunr; dominalionibus variis Intmanas animas angunl. Et hoc snb modulalione qoadam et delectabili canore , hiimanum animum (b) ad pudicitiam provocante. Qnoniam quldem Spiritus s;inctus videns obluctantem ac resistentem a virtutis via hnmani generis animnm, et ad delectationes viuo niagis inclinari , qitam ad virtutis rectum iier eri^i , deieclabiribns modulis cantilenac vim suas doctrinai permiscuit (e) ; nt dum suavitate carminis mulcetur atiditos , diviiii sermonis pariter utilius inserator : secunduin sapicntes medicos, qui si qoando usus po- imseerii ut ausieriora medicamenia a^ris offerant iMorulibns ; ne a^ger utiliutem pne austeriute refn- gbl , ora ac suminitates poeuli quo remedinm poni- gnnt, melle circomliiiunl. Propiorea ergo Psalmorom nobis por modulos apta siint carmina, ut qui vel «ute puerHi , vel adoleseeutes snnt morlbus ; quasi caniilena qiiadatn psallentes delectari videantur. fiovera enim atiiinas iUurainaut ac mentem. Pluriroi

ia) Alias, kietoria. lb\ Alias, seneHm*

ic) Alias, dirigi^ delectabilcs modulos catUUcna: cum tC' tia daOrina penniscidl'

enim ex his qui in Ecclosinm commcant , rieqoe apo- stolica prxcepla f:)cile possnnt , ncque prophetica vd liqnido discere, vel cum didiccrint rctinere; Psatmo- rum vcro responsa et inlra donios, inicrdum etiam rn publico canunt : et sicubi quis qiiamvis fcro ec ra- bidissimo furore raptetnr, si fortc fnerit Psalmi , nt ita dixerim, carininibns Incantatus, conlinuo oinnis rabics ferociutis ejns abscedit.

Psalmns tranquillitas animnrum est, signifer pa- cis, pertnrbationcs vel fluctus cogilationum cohibens, iracundiam repriinens , luxum repellcns, sobrieuteni snggerens , atnicitiani congregans , adducens in con« cordiam discrepantcs , reconcilians iniinicos. Qnls enim ultra inimicum dicat enm , cum quo nnnm ad Deum Psalmi emiserit voceni? Ex quo intelligitiir, quia, ouod omnium bonnrum maximi>m est , chari- taiem Psalmus instaurat , conjunciionem quamilam

Rer consoiiantiam vocis efnciens , ct divcrsum popii- im unius cliori per concordiam consona modiila- tione consocians. Psalmus da^mones fugat, Angeloo ad adjutorium inviut. Sculom enim in nocturnis ter- roribus , diurnorumque requies est laborum , tutela pueris , juvenibus ornamentum, solamen senibiia , mulieribus aptissimus decor. DeserUs habilare fadl nrbes , sobrietatem docel : incipienlibus primum ef- ficitnr elcmentom , proGcientibiis incremenlom, pcr* fociis subile firmamcntum , totius Ecclesiae vox una. Psalmus solemnitates decorat : Psalmus tristition» qux propter Deum est , mollit : P^almus etiam ez corde bpideo lacrymas movet. Psalmtis AngetoriMp opus esi , exerciiuum coelesiium , spiritnale ifaymiaf- iiia. 0 vere admirandi magistri sapiens insliltilttm: , ut simul et cantare videamur , et quod ad otiUt^om aiiimx pcrtinet , doceamurt Per quod magis necos- snria docirina nostris meniibus informatnr : pro eo qnod si qua per vim el difficullatem artquam animis nosiris fuerinl inserta, continuo dilabontor; ea voro qiiae cum ^ratia et dileclione susccpimos, nescio qoo pncto magis residere in mentibus , ac memorisp. vi« dciiturintixrerc. Quid auicin est, qnod non discatqr

MiEFAm

in Fsalmb? Non omnis ntagnitado ▼iimtts, non. noma jiisiilias non pndiGiUs decor, non prudenlius coaMimniato, non patientis regula, nonomne quid- qvjd poiest dici iMinum T Procedii ex ipsis Dei scieA- tin perfecla, praenantialio Chrisii in carne ventnri, et conimttnis resttnrectionis spes , suppiiciorum mctus , gloris iMllicitatio , mjsterioruni revelaiio : omnia prorsos in his velut roagno quodam et communi tlie- snaro, reeondita atqne conferta sunt bona.

Qttom «librura Propbea , curo multa sint oftgans mttsiconim, huic lamen organo quod Psalierlttm »p* pellatttr» aptavit; do soperiorlbus , ut mibi vide* mr, insptratam Dei (a) gratiani per Spirituro snn^

(a)Alias,«l.

etnm docens. Quoniam quidem hoc solum orga- num musicorum sonos de superioribus haoere fcr- tur. Gilhara namque, vel lyra , ex inferiori parte o^s vel lympanum habcns , resultat ac resonat ad ple- ctrum : psalierium vero harmonias de superioribus habere refertur apiaus , et sonorum causas desuper dare. Qho scillcet ctiam per hoc nos doceamur, qu sursum suni et quae superiora attendere ; et quae in« iima, id est, viiia carnalia declinare. Sed illud arbi- Iror profundias nobis propbelica bnc indicari rsiione, ae per formam nos organi isUns edoceri, quod hi qui diligenles et apti , moderatique sunt nioribus , facile pervinm nd supcriora iier liabeanl. Sed videanius Un- dem, quid ctiam tpsa Psalmorum indicent inilia.

IN PRIMUM PSALMUM ANNOTATIO,

Diverss sont genera propbetiae : et proinde cujus ksBC VOY, vel in qua persona proprie dictum sil, aut cnr titttlum noa babeat , requiramus. Gcntum iuque ei qninquaginU Psalmos esse , nolls dobiutio est , et qui Pssfnius quotus sit, vel a ouo reciutus sit , tiiu- lurum inscripiione ostenditur. Non enim omnes PsaU mi a Dttvid edili sunt. Ipse enini David ex omni populo qiiataor priifteipes Spiritu sancto mondttos eleffiL, qnonim nomins sunt Asaph, Eman, Ethan, et Idi- ihun , ut in quemcumque divinus Spirilus intrasset , hymttom Deo caneret. David ergo solus novem psal* MOi ore imprio cectnit : reliqui aotem ab illis qua» lior principibus, juxU titulorum inscriptionero , suut dicti. Hic autem quis tilulum , sicut jam dixi , non habet ; requirendum nobis est, qua ratione inter c»;- leras SQ^ non habeat iltuK inscriptionero, vel a qoo tmrit roeiltttos. Nam si Psalmocrspbus secoadnm ot lenium et qoarlnm et oinnes vci in numero redigere, vd caosas singuloriim ostendere potuit ; cur non et haie titolofls Imposoit, et utrum primus esset, osten*

dit?Sed quia bic psalmus propriam vocem Dei lo-

aiienlis inducil, ideo titulum non babet, ne quid ivino eloquio prxponeretor, aut prlmos dlceretur, qui non priratts , sed unns est sppellstus : et ideo praititulaiioncm babere non potuii, nec debuit, ne si habuisset ut primiis essct , melior tantum in ordine numeri, iton auctoritaie /udicaretur : aut ne . nt jam relatum est, aliq«id praeponeret divuio eloquio PsaU mographus , pr^titulaiione prsposiu. Naiu ct prot cxteris potuisset inlelligl, si primus diclus fuisset. Et ideo solus titulum non habel, ut perspicuum csstft qnantum inter cxieros emlneret. Unde jam animad- veriere debet Priidentia Yestra , quants vls, ^uanu auctoritas , quanta raiio in boc psalmo versetur, cui nec tiiulum aiisus est scriba prasponere , ticc nume- mm iiidicare; ut soloro eum et unom» poiitis qnam primum osteiideret. Igttur quis favente Deo, et vuc*» auctoritas jam ostensa est, el tituli ratio demonstra- la ; superest, ui de ipso psalmo tractemns.

SYLIiABUS GODIGUIII

AD QCOS RKCOGNITUM EST AUGUSTINI OPUS IN PSALMOS-

MANUSCRIPn OODICES.

tl)baU« s. Andoeni Rotomagensis, qui anaos fere 700 prae-

HflORgnsls Abbstl» Mss. egusdem aeutls.

BMd oodloes, id est, variauies lecUones per Lotsnlenses

TteolHBDs ouUeciae. Su BeaiiEiil niviDnensis Mss.

' ( Eoclesi» antiquissiiuus oodex io [lostreinos SO

CbrisiiBae aerenissiniae Suecorum Regine unos» septem-

dedm ex iiriorlbiis psalmis, id est a 54 ad 50 conUnens ;

ec sller posteriores triginu duos, a 1 f 9 scilicet sd 180. Goftertini oodioes opUmae not». oorbeiemes per lotum boc opus duo, ct ioterdum plures In

eosdem irsoiatos» pleriqttesote annos OOO scripu. Abbaliae de Cnlturs apvd cenomanos perantiquus codex in

priores 30 j;salmo6. Fcrrsriensis AiitHaia&oodex vigina sex Psahnosoomiilectens.

aeSadCa. lioriacenses ifis. annorom drdter 700. s. Mi Fomaiensis perantlqvas Ms. U psslnos Gradvales. Stt. PP. Fttliensium S. Bernardl Parisiensls Mss. duo : aiter

paabDQS sexdedm, a 35 ad SO: alter ododecun conUaet,

MmpeslOladilO. Eedesae S. Gatiani Tuionensis opUnue notae oodex ia prio-

res cenlura psabnos. Geoimetioeass Abtetiae HSs: annoram fere 700. Hk. S. Gcnnanl a praUs in suburbio Parisiensi. L^ensis Ahbatiae o6dlccs. & ificiMMBs in poricttio uiarls.

Noviomensis Ecdesls Mss. qul 600 sd minus anpos refe-

Pratellensis AMMiUae codicesante annos item 600 scriptl.

Boutts mirae magninidinis et in doos nunc tomoo dlrfsos fiber, qw io pnma pageUaTacua praefert: tHoc im- c meosum opus donavit mihi vir egregius dooiinus Joan- c nes Boccadi de Ceruldo, poeu nosU*i temporis, quod c de Florenlia Mediolanum ad me perveoit i35S^ aprit. « 10. » Quod Praacisd PeirarcbaB manu inscrlutum iulel- liges ex dau ab ipso ad Boecadum episiola, qux va- riarum in veaeu ediUone est 24, m Basiieensi ainem 9:L incipieos : c BeasU me munere magQifico, « eic. Ubi AugusUnt in Psymos opusc immensnm totum uno vol». « nune compreheosum,» Boocadi beopfldo sa>i iranamt»- sum testatur, scribens «Mediolani v idus maii. » Eiisio- lam ex integro rektam babes supra inter LrajfaUone^ tn buQc tomum, ool. SS8-60.

EX Al)batia S. Remigtt Remensls plures in eosdem Psalmos. miidam ante annos 500, atii ante HOO descrii U.

S. Tbeoderid prope Bemos libri aliqaanto recenUocis aeu- tis.

vaticane BibboUiecae codex U \ynons quadiSffbitB novem

psai.i)os^ ^

Tlndodneasts AbbaUae Msi.

EDfn OODIGiS. Am. id esl, bber Bastleae excususper Joaanem de Amerbacby

Er. Desiderii Erasmi cura castigatus, &, Frobemano nrelo

cditns Basileae, anno 1529. Lov. Juxla Lovaniensiuin Tbertogrnim recogniUonem iiu-

I ressus Aniuerpia», Plaaiiniaiiis tyi is, au. 1376.

Comparaiimui pmurea eas omnes editiones inHio Rotr. et Confess., t. 1, metnoratas. M.

PRiEFATIO.

fro toria eC hflefedhafe «in cnm Altis Levi iii perpe- iiiiim potsessuri , dvmmodo Itic debilo cultu ei digna laudatione ei servierint.

Illud pRelerea consideratione dtgnum est , nec my- sierio caret , quod cum tota Scriptora divinitus in* spirata » ad Dei laudem et gioriam ordinata ei cun- scripta sit , tota etiaro homini ad ejus doctrinam et consolationein tradila , lou dcnique divinis laudibus pleiia , universa a qnibos debila Dei laudaiio sunii poiest inducons, omnemque laudaodi formam atque raiionem exponens ; sancla lamen Ecclesia quibus« dain Scripturis specialiiis alque froquenlius in divino culiu uli voluiU Nam sicut ex niriosque Testamenli populis Dominus quosdaro speeialiler el^git , at su- perius exposiium esi ; ila et ex utriusaue Testameoii Scripturia qiiasdam specialiter in culiu suo voluil frcquent^ri , utpote ex Ycteri Tesiamento librum Psaimoruni , liac praeserliin ratione , ul docto Diony- sio placet , (|uia Psalnii per modum iaudis compro- hcnduiit quidquid in sacra Scriplura contiiietur (a). Unde ei liic Psalmorum liber rc^istruni esl totius sa- rr;c Scriptune, el oonsummaho toiiua tbeologic» paginae. Quem et subsequens divi Augusliiii nostri prologus Innumeris pene pr.TConiis commendat el ^xiollit. Hunc libruin sacer canon , iuter csiera qu« saccrdolibus ad sciendum necessaria sunty discen* dum commonet. Cuin enim iolelligenier Deo psoHen- duin sii,qtiomodo debite Deo psallcre potesl,qul

(a) Dionjs. de cccL ilierarcbiay c. 5*

quid psallat ignorat? iubct nnmque sanctus Psatmi* sia noster ut psallenies Deo inielligenter psailant. Quomam rex, Inquit, omnhtsrrw Deut, p$aUiie tajfien- ter ( Psat, xLvi, 8} , hoc est mtelligenler, ut alia iit- ter:i habet. Quia vcro hic Itber tol et tam profbndit mysieriis plcuos est » ul a nemine sine rovrlaiione vei docto inierprete possit intelligi ; ea de re magniis ille do(|tur Augustinus nosler , dievotlssimus Dei cul* tor, aniinarumque saluiis zelator ardentissimus » il- liits explanailoni Tigilanli studio inaoda^it, ehiiisa quaeqae reserans, abscondila rovelafis, nyMerla pandens , obscura diliicidans, dubia deOoiens, vtrjt detesiansy virtules extolieas, supplicMi «omaiinaM, praemia promiuens , pusillaniroes eonfortaaa, praeaii* roentes deierrens , perseverantes eoronans ; iia ul neroo qui diiigenler iegerii , absque fruem diseedai. lluic igilur operi slodiuro iinpendanl , illud freque»- ler le^nt, illius sensuro leneant oronesqui in sor* tem Domini , ut illuro debUa serviiuie iaodenl ei ^lorilicent, elecii sunl : ne ne^llgenles el igaart» illam dtvinae commiiiaiionis ulliooero experianlur: Quia ttt icientiam reputUti, repellam U^ ne $aemlotio fimgaris mihi [Osew iv, 6). Gt islam adhuc terrihilem : Dixi , $emper Ai evrani corde: ip$i vero non eognoverunt ma$ mea$ , quibmiuravi in ira mea , it tnfni^iiiil in r^ auiem meam {P$al. xciv, 10, ii) : et iu parlem suain nabituri siiit ciuu bypocriiis. Quin potiua inielligenteft ct tenenles raiionem qua condiii sunt , Gonditorem pro sorte hxreditaiis suae possideaiit , iaudenl el glor* riticeni in saxula saeculorum* Amcn.

IN LIBRUM PSALMORUM PROLOGUS ,

Augiisthio in cditis ollm tribatus, sed non In omnibus mannscriptis rppertus. rnsa est BaslUi ad cjua Commenlariom h»

rsalmos praefatio ex iuteriireUtione Ruflal.

Omnis Scriptitra dirinitn^ 1nspirat:t , milis cst ad diNsendum (II 7tt». iii , i6). Il:ic ipsa de cansa a Spi- ffiln sanclo conscrlpta est , id est , ut veluti ex com- munl quodam sanitalis fonte, omnos nobis ex hac re- Hiedia propriis passiombus assnmainus. Sanita$ enim, inquit , competctf peccata magna, Alia namque- snnt qu» Propbeke tradunt , alia qu» liislorici (a), lex qiioque alia, proverbioruro etiaro admonillo atia : Psalmororo vcro liber quaM^umqne utilia sunt ex omnibos continel. Futura praedicit, Telerum gesta comroemoral , i^em vivenlihus iribuit, gerendorcrm siatuit modom : el ut breviter dicam, communis qui- d:im botiae docirinx ihesaonis est, apte singulis ne* cessaria subroinisirans. Veteribos nainqoe animarum vulneribua novit mederi , sed et rccentibus velocis* akbum scii adhibere remedium , atque uitactis perse- verantiam tahitis adbibere; sed el univcrais pariter passioiiibus subvenire, qu.T dominationibus variis mtmanas animas angunt. Et hoc sub modulalione quadam el deleclabili canorc , humanom animum (b) ad pudicttiam provocante. Qtioniam quldem Spirilus aanctus videns obluctantem ac resistentem a virtulis via hnmani generis animum, el ad ddectationes vitae niagla inclioari , qiuim ad viriutis rectum iter erigt , delectabilibus modulis cantilenae vim su» doctrinas permiscuit (e) ; ot dum suavitate carminis mulcetur audiios , diviiii sermonis pariter utiiitas inserator : secunduin sapieniea medicos, qoi si qoando osos po- lioseerii ol aosteriora medicamenta a^ris oflferant mortaKbns ; ne a*ger otilitatem pne austeritate refii^ gbt, ora ac summilaies poeuli quo remedium poril- 01101, nelle circomliiiont. Propiorea ergo Psalmorom nobia per moduloa apta sunt carmina, ot qoi vel aetate iiuerili , vel adoleseeiites aunt moribus ; qoasi caniilena qttadam psallentes delectarl videanlur. fievera enim aiilinas iihirainaut ao memem. Plurimt

ia) AHas, kietoria. Ib) Alias, $engnm,

ic\ Alias, dirigi, delectabilcs modnlos canlilcnw crnn «6« tia daclrina pennisciit.

enim ex hls qui in Ecc1ost.im commcant , neque apo- stolica pra^cepla fncile possuiit , neque prophetica vel liqiiido discere, vel cum didiccrinl rctinere; Psalmo- rum vcro responsa et inira dotnos, intcrdom eiiam rn poblico canunt : et sicubi quis qunmvis fcro ec ra* bidissimo furore raptelur, si forle ftierit Psalmi , ul iia dix^^rim, carininibus incantatus, continuo oinnis rabies fcrocitalis ejiis abscedit.

Psalmiis tranquillitas animorum est, signifer pn- cis, perturbationcs vel fluctus cogilationum cohibens, iracundiam repriniens , luxum repellcns, sobrieUiteni siiggerens , ainicitiani congrcgnns , adducens in con- cordiam discrepantcs , reconcilians ininiicos. Qiiis cnim ultra inimicum dicat ciim , cum quo unnm ad Deum Psalmi emiserit vocem? Ex quo intelligitur, quia, miod omniuin bonorum mnximum est , charl- talem Psalmus instaurat, conjunctionem qiiamilam per consonantiam vocis efnciens , et divcrsum popii- iom unius cbori per concordiam consona modiila- lione consocians. Psalmusda^mones fugat, Angclos ad adjutorium invitat. Scutum enim in noclurnis ter- roribus , diurnorumque requies est laborum , tutela piteris , juvenibus ornamentum , solamen senibua , mulieribus aptissimos decor. Oesenas habiiare facii iirlics , sobrlctatem docct : incipienlibus primum ef- ficitur elementom , proncientibus incrcmentom, per< ft^ciis stabile firmamentum , totius Ecclesiae vox una. Psalmus solemnitates decorat : Psalmus iristiliam qu» propter Deum est , moliit : Psalmus etiam ex corde lapideo lacrymas movet. Psalmns Angelomm opus est , exerciiuum coelesiium , spiritiiale ifaymiaF Hia. 0 vere admirandi magistri sapiens inslitulom. , ut simul et caiiiare videamnr , et quod ad otilltatem aiiimx pcrtinet , docenmurl Per quod magis nCces- snria docirina nostris mentibus informatur : pro eo quod si qua per vim el difflculialem aliquaro animia nosiris fuerint inserta, continuo dilabontur; ea vero qiiae cum ^tia et dilectione susccpimus, nescio qiio pncto magis residere in mentibus« ac memorisR vi- dcniuriQuxrerc. Quid aulcni est, quod non discafor

MiEFAm

tn Pnlmis? Non omnis magnitodo Tirtatis, non noriBa jttftliti»v non padiciUae decor, non prudenii;» coiisiuiiinal.o • non paiieniiae reguia, nen omne quid- qaid poteat dici iDonum 1 Procedii ex ipsis Dei scien- lia perftscta, praeiiuntiatio Chrtsii in carne ▼eiituri, et comiiniis reaurreetionis spes , suppliciorum metus , glori» poUicitatio , mjsterioruro revelaiio : omnia prorsns in bis velut magno quodam el coinrouni tlie- sauro, reoondiu atque conferU sunt bona.

Qoem <librum Propbeta , cum rnulu sint oftgana ■wsieonim, huic umen organo quod Psalierlum ap* pellsUir« apUvit; do superioribus , ut mibi vide- lar» lnspiraum Dei (a) gratiam per Spirilum snn-

(a)Alias,«l.

ettim docens. Quoniam quidem hoc solum orp- uum musicorum sonos de superioribus haoere ler- lur. Cilhara naroque, vel lyra , ex iiiferiori parte sas vel tyinpanum habens , resulUi ac resonat ad ple- clrum : psalterium vero harmonias de superioribus habere referiur apiaUs , et sonorum causas desuper dare. Quo scllicei eliam per hoc nos doceamur, qu sursum sunl el quae superiora attendere ; et quae in« fiina, id esl, viiia carnalia declinare. Sed illud arbi- tror profundios nobis propbetica hnc indicart raiione, ae per formam nos orgaiii isUns edoceri, qnod bi qiii diligenles et apti , moderntique sunt moribus , fuciio pervinm ad supcriora iier babeant. Sed videanius Un- dem, quid eliain ipsa Psalmorum indiceiil iniiia.

IN PRIMUM PSALMUM ANNOTA nO,

ta cdilkqaidemanliquioribusAugMSlioo tribuu, sed noa in omnibus Mss. reperu, ueque de l^lmorum auclore conseo- Uens cum AugusUni opioione ia iib. 17 de Civitate Dei, c. 14.

IHversa siint genera propbeU» : et proinde cujus liaec vox, vel in qua persona proprie dicluin sii, aut cvr titoium noB babcat , requiramns. Gcntum itaque ei qoinqttaginU Psalmos esse, nulla dubiUlio est, et qui Psalmus quoius sit, vel a quo reciutus sit , Utu- lurum iDScripiione ostenditur. Non enim omnes Psal- miaDavid ediU sunt. Ipse enini David ex omni populo qaaiuor priiicipes Spiritu sanclo mondalos eleffil, qiioniai nomUia sunt Asaph, Eman, Ethan, et Idi- ibon , ut in quemcumque divinus Spirilus intrassel , bymiiom Deo caneret. David ergo solus novem psal- wos ore proprio ceeinit : reliqui aotem ab illis qua^ tsor principibus, juxU Ululorum inscriptionem , saiil dicli. Hic antem qula liiulum , sicul jam dixi , non babet ; requirendum nobis est, qua raUone inter cacs leras soKos non habeat liiuK inscriptionom, vel a quo (nerit reeiUiiis. Nam si Psalmocrapbus secondum et leriium et quarlum et omnes vci in numero redigere, vel caosas siiigiilorum ostendere potuit ; cur non et buie titolitm iinposait, et ulrum primus esset, osten*

dit?Sed quia hic psalmiis propriam vocem Dei lo*

auentis inducil, ideo UtulUm non babet, ne quid ivinoeloqtno praeponeretnr, aut primus diiceretur, qui noii prirans , sed unos est appellatus : et ideo prxUiulatiouem babere non poiuit, nec debuit, ne si uabuisset ut primiis esset , melior tantum iu ordine numeri, noii auctoritate judicaretur : aut ne , nt jam relatum est, aliqnid praeponeret divino eloquio Psal- mographus , prxUluiaUone praeposiu. Nam et pr.-e c:cteris poluisset inlelligi, si primus dictus fuissei. Et ideo solus Utulum non habei, ut perspicuum csset qiiantum inler c»teros eminerei. Unde Jam animad- vertere debet Prudentia Yestra, quanta vis, quanU aucloritas , quaiila ratio in Itoc psalmo vers^^tur, cui oec titulum ausus est scriba praeponere , nec nume- rum indicare; ut soium eiim et unum» poUtis qiiam primum oslenderel. Igitur quia favenie Deo, ei vucis auctoritas Jam ostensa est, et tituli raUo demonstni* ta ; superest, ui de ipso psalmo tractemus.

SYLLABUS GODIGUIII

AD QUOS RKCOGNITUM EST AUGUSTINI OPUS IN PSALMOS.

HAMJSCRIFn OODHXS.

Abbalfae S. Audoeni Rotomagen^s, qui annos fere 700 prae-

Beocensis Ahfaati» Mas. ejusdem aeUtis.

Belgici codices, id est, variaules lecUones per Lovanienses

ilMotosos cuUeclae. S. Beittgnl riiviooensis iiss. . ^ ,

BeBovaoensis Ecdesiae antiqulssbnus oodex In [lostrenios 50

cbralJyue serenissimae suecorum Reginae unus,. septem-

dedm ex iidoribiis psalmis, id est a 54 ad 50 conUnens ;

el aiier poateriores irigUta duos, a 1 19 sciUcet ad 180. GolberllBi codioes opUmae nobe. oocbelenses per totum boc opus duo, ct interdum plures In

eosdem uraciatus, plerlqoe ante annos 800 scripu. AbtiatiaB de Cnimra apud Cenomanos peranUguns codex U

nriores 30 |.sabno6. rerrariensis AbiMatecodexTigUti sex Psalmosoomiilecteas,

a63ad80. ^^ ^^

Pioriacenseslfis. annorumcirciierTOO. ». Mvi Fomaiensls peranUqons Ms. U psslnos Oraduales. BA. PP. Futtensium S. B^oardl parisiensis Mss. duo : aiier

pc^iQB seidecim, a 35 ad SO; aiter ododectm conUaet,

MrapeaiOladilS. ^ , .

Eedesiae S. Gatiani Turonensis opttmse notae codex ui prio-

res cenlum psalmos. ^ ^^

CeioBielieensis Abbstiae HSs. aonoram fere 70(^. Mfis. S. GcmiaBi a pratis in suburbio Parisiensi. i.vreosis Ahbatiae codiccs. sl Michaelis iu pericoio uiaris.

HoviomeDsis Eoclesiae Mss. qui eOO ad minus anpos refer mnt.

Prateiiensis AbbsUae codices ante aonos item 600 scripti.

Beffins mirae msgnitudmis et in duos nune tomos dmsos iiber, qui iu prima ^ella Yaoua praefert : t Hoc iuv- c meosum opus donavit milii vir egregius dominus Joan- « nes Booeacii de Cerutdo, poeu nosui temporis, quod « de Fiorentia Mediolanum ad me perveoit iSS^ april. c 10. » Quod Francisci Petrarchae manu inscriptum inlel- ligea ex dau ab ipso ad Boecacium epistola, quae va- riarum in veneu editione est 34, m Basiieensi autem 32, incipiens : c Beasii me munere magnifico, « eU;. IJI>1 Auc^istini in Psalmos opusc immensum totum uno volfr- « mine comprebeosum,» fioocacii l^endkao siiu iRinami»- sum testatur, scribens « Medioiuni v idus maii. » E|.isio- lam ex integro rektam babes supra inter pnefalionc^ bi bunc tomum, ool. 59-60.

EX Abbatia S. Remigii Remensis plures in eosdem Psal[na<, quidam ante annos 500, alii ante 800 descrii li.

S. Theoderici prope Bemos libri aiiouanto recentiocis leta- tis.

Vaiican« BiblJotbecGe codex in iirlopes quadnttioU novem psalinos^

Tindocinensis AblsaUae MSi.

EDmCODIGeS.

Am. id est, liber Basileae excususper Joaanem do AmerlKidi.

anno Domini 1488. Er. Desiderii Erasmi cura castigatus, et Frobeniano pveb»

cditns Basileae, anno 1539. Lov. Juxta Lovaniensittm TlieOiogrnim recogniUonem iin-

j ressus Antuerpis, Planliuiauis tyi is, au. lo7G.

Comparavimus prieierea eas omnes edUiqnes inUio ftctr. et Confess., r, i^memoratas. M.

SANCTI AUREIH

AUGUSTINI

HIPPONENSIS EMSCOn

ENARRATIONES IN PSALMOS.

PSALMI PRIMI ENARRATIO.

1 . [vers. I .] Beatus mr qui nm Mil in eotMio tmpto- fum : de Domino nostro Jesa Ghrislo, hoc esl bomi- ne Dominico {a), «ccipiendum est. Beatus tir qmnon abni in conmiio imptonfin ; fticul bomo terrenus qui «xori conscnsit deceptae a serpente, vt Dei praecepta prsteriret. Ei in nla peecaiarum non $ieUi : qaia ▼eiiit qtiidem in vla peocatorum, nascendo sicvt peccato- res; sed non stetit, quia cum non tenuit illecebra •xcularis. Ei in eaihedra peiiiUmm non sedU : noluit regnum terrennm oum superbia; qnae ideo cathedra pestilcntiae recte intelligitur, quia non fere quisquam est qui carcat amore dominandi et humanam non appetat gloriam ; pestileniiaest enim morbaslaie per* vagatas, et omnes aut pene omnes iuTolfens. Quan- quam accommodatius accipiatur catlicdra pestilcnti.T« perniciosa ductrina, cujus scrmo ut canoer serpit (II Tim. n, 17). Deinde considerandus est ordo ver* borum, abiii^ steiii, sedii : abiit enim ille, cum recessit a Deo ; stetit, cum delecialus est peccaio; sedit, cum in sua superbia conftrmatus, redire non potuit, nis pcr eum liberatus, qui neque abiit in consilio impio- rum, nec in via peccatorum stetit, nec in cathedra |)esiilentiae sedit.

2. [vers. 2.] Sed in lege Dondni fuit voluntas ejuSf el in lcge ej/us meditakitw .die ac nocte, Jusio non esi lex poskia^ ut dlcit Aposlolus (I 7tm. i, 9) ; sed aliiid cst esse in lege, aliud siib lcge : qui est in lege, secundum legetn agit; qui est sub lege, secundum legem agitur. llie ergo liber est, iste servus. Deuide aliud esl lex quai scribitur, et imponiiur servienti; aliud lex qus mente conspicilur, ab eo qui noo indiget litteris. Jlf «- diitd>iiuf die ae nocle : aot sine intermissione Intelli- gendum eat; aut die in laelitia, nocu in tribulationi- bus ; dicilur enim : Abrakam diem meum vidiiy et gavi- $us esi (Jaan. vni, 56); et de tribulalione dicitur : Insuper ei usque ad noetem emendaverunl ^ me renes md (PsaL xv, 7).

5. [vers. 5.] Ei erii tanquam Hgnum quod ptantatum est secundum decursus aquarum : id est, aut secundum tpsaro Sapientiam, qux dignata est homincm susci- pere ad salutem nostram ; ul ipse homo sit lignum plantalum secundum decnrsus aquanim : potest enira

> Novem Hss., inerepuenmt. Alii, qualuor, increpaverunt. AtlaroeD infra io Psahno 15^ onmes, ura4er unum, habeot, emendaveruni.

{a) lloc io I \ie\rzci. xix Augustious improbat, quod Chrl- Himlumimem Domimcuint post quosdam liceicatboficos cnptores, dixefii.

et hoc intellecto accipi, qaod in alio psalmo dicilur : Fiuvius Bd repletus esi aqua (PsaL lxiv, iO). Aut secundum Spiritum sahctum, secundum quem dici- lur : Ipse vos baptixabii in Spiriiu sancio (Maiih.